Urlop wychowawczy jest udzielany na wniosek pracownika. Podstawowym celem takiego urlopu jest umożliwienie pracownikowi osobistej opieki nad dzieckiem bez konieczności złożenia wypowiedzenia i odejścia z pracy. Kiedy przysługuje i co trzeba zrobić, by go otrzymać?
Urlop wychowawczy: przepisy Kodeksu pracy
Kwestię urlopu wychowawczego reguluje art. 186 Kodeksu pracy. Zgodnie z par. 1 prawo do urlopu wychowawczego ma osoba, która ma przynajmniej 6-miesięczny staż pracy. Co ważne, zatrudnienie nie musi dotyczyć jednego miejsca – wystarczy, by łącznie przepracowany okres (na podstawie umowy o pracę) wynosił co najmniej 6 miesięcy. Celem urlopu jest sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem. Urlop wychowawczy jest bezpłatny. Pracodawca nie może też zwolnić pracownika w trakcie jego trwania (art. 1868 par. 1 pkt 1). Urlop wychowawczy jest udzielany na pisemny wniosek pracownika składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu (art. 186 par. 7).
Jak długo może trwać urlop wychowawczy?
Paragraf 2 art. 186 k.p. stanowi, że urlop wychowawczy może trwać do 36 miesięcy. Może być udzielony do takiego momentu, by po jego zakończeniu w danym roku kalendarzowym dziecko nie miało więcej niż 6 lat. Czyli jeśli dziecko urodziło się 15 listopada 2012 r., to urlop wychowawczy może kończyć się najpóźniej 31 grudnia 2018 r.
Wyjątkiem od tej normy jest sytuacja, gdy dziecko jest niepełnosprawne ( i jest to potwierdzone orzeczeniem lekarskim) i wymaga osobistej opieki pracownika (par. 3). Wtedy urlop wychowawczy może zostać udzielony także wtedy, gdy dziecko jest starsze (jednak na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia, przy czym wymiar urlopu jest taki sam – do 36 miesięcy).
Jak można podzielić urlop wychowawczy?
Urlopy w wymiarach określonym w par. 2 i par. 3 przysługują łącznie obojgu rodzicom lub opiekunom dziecka, przy czym każdemu z nich przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego. Prawa tego nie można przenieść na drugiego rodzica/opiekuna. Co to oznacza? Każdy z rodziców/opiekunów ma do wyłącznej dyspozycji jeden miesiąc urlopu, po ich wykorzystaniu zostają zatem 34 miesiące urlopu (maksymalnie), które mogą podzielić między siebie (dowolnie). Równie dobrze pozostałą część urlopu może wykorzystać tylko jeden rodzic/opiekun. Oczywiście nie dotyczy to sytuacji, gdy dziecko ma tylko jednego opiekuna (np. ze względu na śmierć drugiego lub odebranie mu praw rodzicielskich).
Jeśli opiekunowie chcą przebywać na urlopie wychowawczym w jednym momencie, to jest to możliwe jedynie przez okres 4 miesięcy. Możliwy jest też podział całego urlopu na 5 części, które nie muszą następować po sobie (przy zachowaniu miesięcznego urlopu dla obojga opiekunów). Inaczej jest np. w przypadku urlopu wypoczynkowego, który co do zasady powinien być nieprzerwany (chociaż na wniosek pracownika również może zostać podzielony).
Praca i dokształcanie podczas urlopu wychowawczego
Pracownik może pracować podczas urlopu wychowawczego (np. u innego pracodawcy), a także dokształcać się (czyli uczęszczać np. na kursy i szkolenia). Musi jednak pamiętać, że jest to możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy dodatkowe czynności nie spowodują trwałego zaprzestania opieki osobistej nad dzieckiem (art. 1862 par. 1).
