Nie każda firma z nowym pracownikiem podpisuje umowę o pracę na okres próbny. Zamiast tego wielu potencjalnych pracodawców woli na kilka tygodni czy miesięcy zawrzeć umowę zlecenia. Dopiero po upływie przewidzianego w niej okresu następuje podpisanie umowy o pracę. Pytanie tylko co, jeśli zleceniobiorca szybciej dojdzie do wniosku, że taka praca mu nie odpowiada. Czy wypowiedzenie umowy zlecenia na czas określony jest wówczas możliwe?
Pomyślne przejście rekrutacji nie oznacza jeszcze, że dana osoba sprawdzi się na konkretnym stanowisku. Przed podpisaniem umowy o pracę na czas nieokreślony pracodawca chce więc takiego kandydata sprawdzić. Okres próbny to także szansa dla samego pracownika, by zorientować się, czy warunki pracy mu odpowiadają. Z tego powodu w Kodeksie pracy znajdują się przepisy odnoszące się do umowy na okres próbny. Regulacje ustawowe to jedno, praktyka wygląda natomiast zupełnie inaczej. Wykorzystanie umowy zlecenia w miejscu umowy o pracę nie powinno mieć miejsca, także w odniesieniu do okresu próbnego, ale z taką sytuacją można się spotkać w wielu firmach. I tutaj właśnie pojawiają się wątpliwości.
Może zdarzyć się bowiem, że przyszłemu pracownikowi praca w ogóle się nie podoba – jej warunki nie odpowiadają tym z ogłoszenia, atmosfera jest nieprzyjemna, nie radzi sobie z wypełnianiem swoich obowiązków albo z jakiegokolwiek innego powodu praca mija się z jego oczekiwaniami. W takich sytuacjach zwykle będzie chciał znaleźć inną pracę, a z tej jak najszybciej zrezygnować. Pytanie tylko, czy musi w takim razie „wytrwać” do końca obowiązywania umowy zlecenia?
Strony mogą same uregulować wypowiedzenie umowy zlecenia na czas określony
Sytuacja jest prosta, gdy w zawartej umowie zlecenia znajdują się zapisy określające zasady wypowiedzenia. Strony mogą bowiem ustalić zarówno warunki rozwiązania umowy, jak i okres wypowiedzenia. Umowa zlecenia równie dobrze może więc przewidywać, że do rozwiązania dochodzi w trybie natychmiastowym albo że po złożeniu wypowiedzenia zleceniobiorca musi wypełniać swoje obowiązki jeszcze na przykład przez 2 tygodnie. Tak samo dozwolone jest ograniczenie możliwości wypowiedzenia umowy tylko do konkretnych sytuacji, w tym jedynie do „ważnych powodów”. W pierwszej kolejności warto więc dokładnie przejrzeć zapisy umowy i sprawdzić, czy nie znajdują się w niej regulacje dotyczące wypowiedzenia umowy na czas określony. Jeśli nie – pozostają jeszcze przepisy Kodeksu cywilnego.
Kiedy można wypowiedzieć umowę zlecenia?
Gdy w umowie brak zapisów dotyczących wypowiedzenia, nie oznacza to wcale, że zleceniobiorca nie ma wyboru i musi wykonywać swoje obowiązki przez cały okres jej trwania. W takim wypadku zastosowanie znajduje art. 746 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim umowa zlecenia (także ta zawarta na czas określony) może zostać rozwiązana w każdym czasie. O ile w samej umowie nie przewidziano więc konkretnych warunków wypowiedzenia, to stosunkowo łatwo będzie zakończyć łączący strony stosunek cywilnoprawny.
Sytuacja komplikuje się nieco, gdy zleceniodawca wskutek rozwiązania umowy poniesie szkodę. Jeśli w umowie zlecenia nie przewidziano terminów wypowiedzenia (wówczas takie rozwiązanie uważane jest za normalny sposób zakończenia umowy), to taką szkodę strona wypowiadająca umowę będzie musiała naprawić. Oczywiście pod warunkiem, że wysokość i fakt poniesienia szkody zostanie udowodniony. Czasem więc warto zastanowić się, czy wypowiedzenie umowy zlecenia na czas określony na pewno się opłaca.
A co gdy wypowiedzenie możliwe jest tylko z „ważnych powodów”?
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2001 (III CKN 304/00) strony nie mogą zupełnie wyłączyć możliwości wypowiedzenia umowy zlecenia zawartej na czas określony. Dopuszczalne jest natomiast wprowadzenie zapisu, zgodnie z którym możliwość wypowiedzenia ograniczą do „ważnych powodów”.
Wówczas samo rozminięcie się pracy z oczekiwaniami czy atmosfera, która nie odpowiada zleceniobiorcy nie będzie go uprawniać do wypowiedzenia umowy. Nie pozostanie mu więc nic innego, jak zacisnąć zęby i dotrwać do końca okresu jej obowiązywania. Co więcej, jeśli już zdecyduje się złożyć wypowiedzenie, to będzie musiał uzasadnić swoją decyzję i wskazać, że miała ona miejsce właśnie z ważnych powodów. A czym te „ważne powody” są? Przepisy nie określają jednoznacznie katalogu takich powodów. Z pewnością należy do nich chociażby choroba zleceniobiorcy uniemożliwiająca realizację umowy. Do takich ważnych powodów można zaliczyć też utratę zaufania uzasadniona okolicznościami czy utratę uprawnień niezbędnych do wykonania umowy.
