Prawo dziedziczenia wcale nie jest nieograniczone. Przepisy kodeksu cywilnego sprawiają, że spadkodawca nie może w pełni dowolnie rozdzielać swój majątek na wypadek śmierci. Ograniczenia dotykają jednak także spadkodawców i rodzajów praw pozostałych po zmarłym. Czego nie można dziedziczyć? To przede wszystkim związane bezpośrednio z osobą spadkodawcy.
Czego nie można dziedziczyć? Przede wszystkim praw i obowiązków związanych z osobą zmarłego
Pisaliśmy niedawno na łamach Bezprawnika, że prawo dziedziczenia podlega dość istotnym ograniczeniom. Niektórych rodzajów rzeczy nie odziedziczymy po zmarłym tak po prostu. Gospodarstwo rolne, zgodnie z przepisami prawa, powinno pozostawać w ręku kogoś, kto jest przygotowany do jego prowadzenia. Broni nie może trafić do osoby, która nie ma pozwolenia na jej posiadanie. To samo dotyczy własności zwierząt niebezpiecznych.
Są jednak także przypadki, w których dziedziczenie w ogóle nie wchodzi w grę. To, czego nie można odziedziczyć, to najczęściej prawa i obowiązki ściśle związane z osobą zmarłego oraz te, które przechodzą na oznaczone osoby na podstawie odrębnych przepisów.
Nie odziedziczymy po zmarłym tych praw i obowiązków, których przekazanie innej osobie byłoby irracjonalne. Trudno sobie wyobrazić odziedziczenie w majestacie prawa imienia, nazwiska czy pseudonimu. Ciekawie wygląda kwestia roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Są ściśle związane z konkretną istotą ludzką i nie podlegają kontynuacji w wyniku dziedziczenia. Można jednak bronić czci, pamięci i godności zmarłego na podstawie przepisów dotyczące ochrony dóbr osobistych – naszych własnych, naruszonych poprzez kalanie pamięci naszego przodka.
Katalog tego, czego nie można odziedziczyć, obejmuje również niemajątkowe prawa rodzinne, wynikające z małżeństwa lub pokrewieństwa. Nie tylko nie odziedziczymy żony lub męża, czy prawa do rozwodu i unieważnienia małżeństwa. Wraz ze śmiercią spadkodawcy wygasają także prawa do ustalenia ojcostwa, zaprzeczenia ojcostwa przez męża matki, żądania rozwiązania przysposobienia. Co szczególnie istotne: nie można dziedziczyć prawa do żądania alimentów i obowiązku ich płacenia.
Zobowiązania podatkowego niby się nie dziedziczy, ale jednak przechodzi na spadkobierców
Kolejnym przypadkiem absurdalnego dziedziczenia, które na szczęście nie mieści się w ramach obowiązującego prawa, byłyby obowiązki prawnokarne. Nie odziedziczymy po kimś konieczności nie tylko odbycia kary więzienia, ale również zapłacenia grzywny lub mandatu. Dziedziczeniu nie podlegają także punkty karne kierowców. Są jednak pewne wyjątki. Spadkobiercy, nawet nieletni, mogą odziedziczyć po zmarłym nałożony na niego sądowy obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody.
Nie można także dziedziczyć zezwoleń udzielonych konkretnej osobie. Dotyczy to nie tylko wspomnianego już pozwolenia na posiadanie broni, ale na przykład administracyjne zezwolenie naprowadzenie określonej działalności. Nie odziedziczymy więc między innymi licencji transportowej, prawa do wykonywania zawodu lekarza, czy któregoś z zawodów prawniczych, czy prawa jazdy.
Jak już wspomniano, tym, czego nie możemy odziedziczyć, są prawa i obowiązki, które co prawda przechodzą na inne osoby, ale w oparciu o zupełnie inną podstawę prawną. Listę takich przypadków przedstawił portal infor.pl. Znalazło się na niej prawo najmu lokalu mieszkalnego, uprawnienia z umowy ubezpieczenia, dyspozycja na wypadek śmierci w banku, prawo do spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu i uprawnienie do wypłaty udziałów w spółdzielni.
Warto także zwrócić uwagę na art. 97 §1 i 98 ordynacji podatkowej, które regulują odpowiedzialność spadkobierców w tej gałęzi prawa. Spadkobiercy co do zasady przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. Chodzi między innymi o zobowiązania podatkowe, nadpłaty, zaległości podatkowe z odsetkami, opłatę prolongacyjną i koszty postępowania podatkowego. Ordynacja podatkowa nakazuje stosować przepisy kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe.
