Przed zmianami procedura wpisu spadkobiercy do księgi wieczystej była czasochłonna i biurokratyczna: wymagała od sądu wydania kilku decyzji oraz osobistego zgłoszenia się spadkobiercy po sądowej decyzji. Nowy projekt ogranicza te formalności. Po pierwsze, zamiast trzech postanowień sądowych sąd wydaje tylko jedno, a spadkobierca składa wniosek elektronicznie – za pośrednictwem notariusza. Po drugie, notariusz przy akcie dziedziczenia zbiera od spadkobierców oświadczenie o składzie spadku (np. o własności mieszkania czy użytkowaniu wieczystym), co eliminuje konieczność wielokrotnego dochodzenia tych informacji w sądzie.
- Elektroniczne wnioski do ksiąg wieczystych – notariusz, na prośbę spadkobiercy, sam złoży przez internet wniosek o wpis własności do księgi wieczystej (zamiast ręcznego składania przez spadkobiercę).
- Oświadczenie o składzie spadku – spadkobierca w protokole dziedziczenia zgłasza rodzaj nabytych praw (np. własność lokalu), dzięki czemu sąd wie od razu, co ma wpisać. To rozwiązanie zwiększa przejrzystość wpisów w księgach wieczystych.
W efekcie skróci się czas oczekiwania na formalne uregulowanie stanu prawnego nieruchomości. Zamiast czekać miesiącami na odrębne decyzje sądu i wizyty w sądzie po każdym akcie notarialnym, cały proces dziedziczenia może być załatwiony szybciej i przy mniejszym nakładzie pracy, cytując oficjalny komunikat Ministerstwa Sprawiedliwości: „sądy będą mogły znacznie szybciej rozpatrywać te sprawy, co skróci czas oczekiwania na uregulowanie stanu prawnego nieruchomości”. To z kolei oznacza mniej zaległości w sądach i mniejsze ryzyko błędów formalnych.
Nowe zasady licytacji komorniczych
Równie istotne są zmiany w egzekucyjnych licytacjach nieruchomości. Do tej pory licytacje elektroniczne (przez internet) organizowano tylko na wniosek wierzyciela, a standardem były licytacje tradycyjne – publiczne, stacjonarne. Zgodnie z nowymi przepisami odwraca się tę zasadę: domyślnie każde postępowanie licytacyjne odbywa się elektronicznie na platformie e-licytacje, a licytację publiczną może zarządzić sąd tylko na wyraźny wniosek wierzyciela. Ponadto, gdy nieruchomość obciążona jest kilkoma wierzytelnościami, wystarczy, że jeden z wierzycieli zażąda licytacji publicznej – nie ma potrzeby zbierania zgód wszystkich uprawnionych.
Sprawdź polecane oferty
RRSO 21,36%
Dzięki tym zmianom licytacje komornicze staną się bardziej dostępne. Podczas e-licytacji nieruchomość może „zważyć” potencjalnie dowolna liczba zainteresowanych z całego kraju (choćby z innych miast czy powiatów), bez potrzeby fizycznej obecności na sali sądowej. To zwiększa konkurencję i przejrzystość postępowania – każdy sprawnie zarejestrowany użytkownik platformy może licytować nieruchomość niezależnie od miejsca zamieszkania. W efekcie ceny sprzedaży z licytacji mogą być wyższe (co lepiej chroni interesy wierzyciela), a ponadto wzrasta szansa, że nieruchomość nie będzie wielokrotnie „zgłaszana” do licytacji z powodu braku kupca. Jak podkreśla strona ministerstwa, zmiana ta „przełoży się na wyższe ceny sprzedaży licytowanych przedmiotów, co w konsekwencji lepiej zabezpieczy interesy dłużnika”.
Uproszczenia w prawie gospodarczym
Trzeci zakres deregulacji to prawo gospodarcze, zwłaszcza regulacje dotyczące spółek handlowych, odpowiedzialności firm i walki z praniem pieniędzy. Celem jest dekryminalizacja i uproszczenie przepisów, aby ograniczyć nadmierne obciążenia przedsiębiorców. Nowe regulacje dotyczą m.in. dwóch obszarów:
- Kodeks spółek handlowych: Obecnie osoba skazana nawet za nieumyślnie przestępstwo podlega zakazowi pełnienia funkcji w organach spółek. Nowe prawo umożliwi sądowi skrócenie tego zakazu również w przypadku przestępstwa popełnionego umyślnie – przy uwzględnieniu okoliczności czynu i postawy sprawcy. Pozwala to bardziej elastycznie ocenić sytuację, zamiast automatycznie wykluczać przedsiębiorcę z prowadzenia działalności wskutek rażącego błędu.
- Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych: Ustawodawca wprowadza nowy tryb konsensualnego postępowania karnego dla firm. Do tej pory, aby ukarać spółkę, sąd potrzebował uprzedniego wyroku skazującego osoby w zarządzie. Teraz przedsiębiorstwo może dobrowolnie przyjąć odpowiedzialność i szybko naprawić wyrządzoną szkodę (np. przez ugodę czy odszkodowanie) bez długotrwałych procesów sądowych. Ważne, że cały czas nad przebiegiem takiego postępowania ma być sądowa kontrola – wiceminister podkreśla, że sąd będzie mógł zatwierdzić lub odrzucić porozumienie między prokuratorem a firmą, gwarantując naprawienie szkody poszkodowanemu. Dzięki temu firmy zyskują możliwość szybszego zakończenia spraw (zawrzeć ugodę, wypłacić zadośćuczynienie) bez czekania latami na wyrok wobec pracownika czy członka zarządu. Procedura ma przyspieszyć likwidację szkód i zachęcić do polubownego rozstrzygania sporów gospodarczych.
- Przeciwdziałanie praniu pieniędzy: Do prawa włączono zasadę łagodniejszego traktowania drobnych błędów formalnych. Odpowiedzialność karna pracowników czy firm za nieznaczne uchybienia w zgłoszeniach (np. zapomniane zgłoszenie transakcji) zostanie zniesiona. Zamiast niej stosowana będzie kara administracyjna – do 1 mln zł – co ma być zgodne z unijnymi standardami proporcjonalności. To usunie ryzyko nadmiernych sankcji karnych za czysto techniczne błędy i skupi odpowiedzialność na przypadkach rzeczywistego prania pieniędzy.
Krótko mówiąc, nowe przepisy upraszczają i łagodzą prawo gospodarcze. Pozwalają sądom na większą elastyczność (np. zawieszenie kary do 5 lat nawet przy poważniejszych wyrokach) i wprowadzają mechanizmy zachęcające przedsiębiorców do naprawiania szkód bez długich procesów. To z kolei może odciążyć sądy gospodarcze i przyspieszyć rozstrzyganie sporów, co w dłuższej perspektywie sprzyja zdrowemu otoczeniu prawnemu dla biznesu.
Korzyści systemowe
Sumarycznie wprowadzone deregulacje mają obniżyć koszty i skrócić czas postępowań sądowych oraz administracyjnych. Uproszczenie dziedziczenia nieruchomości zmniejsza formalności dla obywateli i ogranicza zaległości w sądach wieczystoksięgowych. E-licytacje zwiększają dostępność rynków wtórnych nieruchomości oraz transparentność postępowań egzekucyjnych. Z kolei zmiany w prawie gospodarczym odciążają przedsiębiorców od nadmiaru sankcji i procedur, umożliwiając szybsze rozwiązywanie konfliktów (np. poprzez ugody). Dzięki temu całość systemu prawnego może działać efektywniej: obywatele i przedsiębiorcy oszczędzą czas i pieniądze, a sądy uzyskają więcej „przepracowanych” spraw w krótszym czasie.
Wprowadzone reformy są przykładem systemowego podejścia do deregulacji – usuwania zbędnych barier proceduralnych i nadmiernych przepisów dla dobra obywateli i gospodarki. Choć zmiany te wymagają dostosowań, ich celem jest zwiększenie przejrzystości i sprawności działania wymiaru sprawiedliwości. W efekcie uproszczenie procedur dziedziczenia, licytacji i prowadzenia działalności gospodarczej może przynieść wymierne korzyści – szybsze uzyskanie tytułów własności, wyższe efektywne przychody ze sprzedaży licytowanych majątków czy szybkie zakończenie sporów korporacyjnych – co finalnie pozytywnie przełoży się na funkcjonowanie całej gospodarki.
