Wybory parlamentarne zbliżają się wielkimi krokami. Nie wszyscy wyborcy będą jednak w stanie pójść do lokalu wyborczego o własnych siłach. To wcale nie oznacza pozbawienia prawa wyborczego, gdyż głosowanie bez wychodzenia z domu w niektórych przypadkach jest możliwe. W grę wchodzi ustanowienie pełnomocnika bądź oddanie głosu z pomocą Poczty Polskiej.
Głosowanie korespondencyjne – kto może skorzystać?
Głosownie korespondencyjne dziś najbardziej kojarzy nam się z próbą organizacji wyborów prezydenckich w tej formie w czerwcu 2020 roku. Rozwiązanie to funkcjonuje jednak w polskich kodeksie wyborczym od wielu lat, a konkretnie od 2011 roku. Przeznaczone jest ono dla tych, którzy w dniu wyborów nie są w stanie osobiście pójść do lokalu wyborczego ze względu na swój wiek bądź stan zdrowia.
Obecnie głosowanie korespondencyjne przeznaczone jest dla trzech grup wyborców:
- niepełnosprawnych o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności;
- podlegających w dniu głosowania obowiązkowej kwarantannie, izolacji lub izolacji w warunkach domowych;
- tych, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończą 60 lat.
Co do zasady chęć głosowania korespondencyjnego należy zgłosić do 13 dni przed wyborami. W tym roku termin ten upływa zatem 2 października. W przypadku osób podlegających kwarantannie termin został skrócony do 5 dnia przed dniem wyborów. Jeśli decyzja sanepidu w tym zakresie zostanie wydana później, głosowanie korespondencyjne można zgłosić nawet na 2 dni przed wyborami. Z przyczyn organizacyjnych głosowanie korespondencyjne jest wykluczone w przypadku obwodów utworzonych w zakładzie leczniczym, domu pomocy społecznej, zakładzie karnym i areszcie śledczym, czy domu studenckim, a także na statku morskim i za granicą.
Zgłoszenia przyjmowane są przez komisarza wyborczego ustnie, na piśmie (w tym także elektronicznie i przez internet), a w przypadku osób niepełnosprawnych i podlegających kwarantannie także telefonicznie. Wyborca niepełnosprawny powinien dołączyć do zgłoszenia kopię aktualnego orzeczenia właściwego organu orzekającego o ustaleniu stopnia niepełnosprawności.
Głosując bez wychodzenia z domu decydujesz wcześniej niż inni
Wyborca, który zgłosił chęć głosowania korespondencyjnego otrzymuje pakiet wyborczy pocztą najpóźniej na 6 dni przed wyborami. W przypadku osób w izolacji termin ten wynosi 2 dni przed wyborami, czyli dokładnie w tym samym czasie kiedy można jeszcze podobno dokonywać zgłoszeń. Przepisy są tu zatem dość niespójne. Ciekawe jak w praktyce wyglądałoby dostarczenie pakietu wyborczego przy zgłoszeniu otrzymanym w piątek przed wyborami.
Po otrzymaniu pakietu wyborca powinien oddać głos i umieścić kartę do głosowania w dostarczonej mu kopercie zwrotnej. Następnie należy wysłać kopertę do właściwej komisji wyborczej bądź przekazać pracownikowi poczty. Co ciekawe, istnieje także możliwość samodzielnego dostarczenia koperty do komisji w dniu głosowania, co jednak nie dotyczy osób pozostających w izolacji bądź kwarantannie. Głosy oddawane korespondencyjnie dostarczane są w godzinach pracy obwodowej komisji wyborczej, która otwiera kopertę i wrzuca kartę do urny wyborczej.
Nie możesz wyjść z domu? Ustanów pełnomocnika
Drugim sposobem skorzystania ze swojego prawa wyborczego jest ustanowienie pełnomocnika do głosowania. Grupa uprawnionych jest podobna do głosowania korespondencyjnego i obejmuje wyborców niepełnosprawnych, a także osoby, które najpóźniej w dniu wyborów ukończą 60 rok życia. Identycznie wygląda za to lista przypadków, gdy głosowanie we wskazany sposób jest wykluczone.
Pełnomocnikiem może zostać osoba posiadająca prawo do wybierania. Nie może to być jednak członek obwodowej komisji, w której oddany ma być głos, mąż zaufania oraz kandydat w wyborach. Pełnomocnictwo do głosowania można przyjąć tylko od jednej osoby, chyba że udzielającym jest członek najbliższej rodziny. W takim przypadku możliwe jest oddanie głosu w imieniu dwóch osób.
Pełnomocnictwo do głosowania udziela wójt lub inny upoważniony pracownik urzędu. W tym przypadku termin zgłoszenia jest nieco dłuższy niż przy głosowaniu korespondencyjnym i wynosi do 9 dni przed datą wyborów. W odniesieniu do najbliższych wyborów parlamentarnych upływa on 6 października 2023 roku. Chęć ustanowienia pełnomocnika można złożyć ustnie bądź pisemnie, także w formie elektronicznej i przez internet. Do zgłoszenia należy dołączyć pisemną zgodę osoby mającej zostać pełnomocnikiem, a w przypadku osób niepełnosprawnych kopię orzeczenia o stopniu niepełnosprawności.
Sam akt pełnomocnictwa sporządzany jest w trzech egzemplarzach – jeden zostaje w gminie, drugi trafia do osoby udzielającej pełnomocnictwa, a trzeci do samego pełnomocnika. Jest on zobowiązany zabrać dokument ze sobą w dniu wyborów. Na jego podstawie komisja może wydać kartę do głosowania w imieniu mocodawcy. Pełnomocnictwo zostaje też dołączone do spisu wyborców. Co ciekawe, udzielone pełnomocnictwo można cofnąć. Są na to dwa sposoby – złożenie oświadczenia wójtowi najpóźniej na 2 dni przed wyborami bądź jego dostarczenie w dniu głosowania do właściwej komisji wyborczej.
Oba zaproponowane rozwiązania z pewnością nie są idealne i mają kilka wad. Choć faktycznie ustawodawca umożliwia głosowanie bez wychodzenia z domu to jednak szereg formalności, które należy spełnić może odstraszać. Znacznie skuteczniejsze byłoby wprowadzenie powszechnego głosowania przez internet. Cyfryzacja usług publicznych w naszym kraju poszła w ostatnich latach mocno do przodu i z pewnością byłoby to możliwe. Pytania o bezpieczeństwo zawsze będą się pojawiać, ale w przypadku tradycyjnej formy głosowania zagrożenie ingerencji w jego wyniki także istnieje. Kiedyś trzeba zrobić krok naprzód.
