Dotychczasowe przepisy i napotkane problemy
Pierwotne przepisy nałożyły liczne obowiązki na instytucje i osoby pracujące z dziećmi, w tym obowiązek uzyskania zaświadczenia o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego (KRK) dla wszystkich mających kontakt z małoletnimi. Zamiarem było maksymalne zabezpieczenie dzieci, lecz w praktyce okazało się to trudne do wdrożenia.
Najwięcej kontrowersji wzbudził wymóg przedstawiania zaświadczeń przez rodziców-wolontariuszy, pomagających np. podczas szkolnych wycieczek. Objęcie takim obowiązkiem nawet okazjonalnych sytuacji spowodowało zalew wniosków do sądów o wydanie zaświadczeń. Występowały również niejasności kogo dokładnie obejmują te regulacje, ponieważ brak definicji kluczowych pojęć rodził poważne wątpliwości interpretacyjne.
Najważniejsze zmiany w nowelizacji
Nowelizacja ustawy o ochronie małoletnich wprowadza szereg usprawnień i doprecyzowań, aby pogodzić troskę o bezpieczeństwo dzieci z praktyczną wykonalnością przepisów. Do kluczowych zmian należą:
Sprawdź polecane oferty
RRSO 21,36%
- Oświadczenie zamiast zaświadczenia z KRK dla rodziców-wolontariuszy: Rodzice i opiekunowie angażujący się jako pomoc w szkołach czy przedszkolach (np. towarzysząc w wycieczkach) nie będą musieli już przedstawiać formalnego zaświadczenia o niekaralności. Zamiast tego mogą złożyć pisemne oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności karnej (za fałsz grozi do 8 lat więzienia) potwierdzające, że nie figurują w Krajowym Rejestrze Karnym. To uproszczenie ma jednak charakter przejściowy – będzie obowiązywać przez pierwsze 6 miesięcy od wejścia ustawy w życie. Po tym okresie uruchomiony zostanie specjalny system teleinformatyczny KRK umożliwiający dyrektorom placówek oświatowych szybkie (1–2 dni) i bezpłatne sprawdzanie ewentualnej karalności rodziców-wolontariuszy online. Docelowo więc ciężar weryfikacji przeniesie się z rodziców na instytucje państwowe, co dla opiekunów oznacza koniec stania w kolejkach po dokumenty.
- Zwolnienie z opłat za zaświadczenia dla praktykantów i wolontariuszy: Osoby odbywające obowiązkowe praktyki (np. studenci pedagogiki) oraz wolontariusze pracujący z dziećmi nie będą musiały już płacić za uzyskanie z KRK dokumentu o niekaralności. Dotąd nawet wolontariusz musiał za taki dokument zapłacić ok. 30 zł (wniosek papierowy) lub 20 zł (wniosek elektroniczny). Zniesienie tej opłaty przyspieszy procedury i usunie bariery finansowe dla młodych osób chcących działać na rzecz dzieci. Wiceminister Arkadiusz Myrcha wyjaśnia:
Ta zmiana ma na celu przede wszystkim ułatwienie dostępu do informacji o niekaralności a przez to wspieranie bezpieczeństwa dzieci i młodzieży poprzez szybką i bezpłatną weryfikację osób, które mają z nimi kontakt.
- Jednoznaczne definicje pojęć („inna działalność” i „opieka”): Ustawa w nowym brzmieniu zawiera słowniczek precyzujący znaczenie terminów, które dotąd budziły wątpliwości. „Inna działalność” zdefiniowano jako powierzenie zadań związanych z dziećmi (mogących mieć charakter powtarzalny lub jednorazowy, odpłatnych lub nieodpłatnych) poza stosunkiem pracy. Obejmuje to więc wszystkich, którzy choćby okazjonalnie prowadzą zajęcia, opiekę, rekreację czy edukację małoletnich – takie osoby podlegają obowiązkowej weryfikacji. Także „opieka” została wprost wyjaśniona jako działania zapewniające dziecku bezpieczne warunki przebywania. Te doprecyzowania usuwają luki, wiadomo już dokładnie, kogo i kiedy trzeba sprawdzić, by należycie chronić dzieci.
Kiedy i w jaki sposób wejdą w życie nowe przepisy?
Nowelizacja została uchwalona przez Sejm 5 sierpnia 2025 r. i przekazana do Senatu. Zanim zmiany wejdą w życie, musi je zatwierdzić Senat oraz Prezydent. Oczekuje się, że stanie się to jeszcze w 2025 r. (dokładny termin zależy od dalszego przebiegu procesu legislacyjnego). Przez pierwsze pół roku od wejścia ustawy w życie obowiązywać będzie uproszczona procedura oświadczeń dla rodziców, natomiast po upływie 6 miesięcy zacznie działać w pełni system elektronicznej weryfikacji w KRK. Docelowo sprawdzanie karalności stanie się szybkie, zautomatyzowane i bezpłatne dla obywateli.
Bezpieczeństwo dzieci priorytetem
Nowe przepisy próbują zrównoważyć bezpieczeństwo dzieci z praktyką życia codziennego. Z jednej strony ograniczono biurokrację – uproszczono procedury i zniesiono opłaty – by nie zniechęcać rodziców i wolontariuszy do aktywności. Z drugiej strony nadal priorytetem jest dobro dziecka, instytucje muszą rygorystycznie weryfikować personel, a każdy, kto świadomie złoży fałszywe oświadczenie, poniesie surowe konsekwencje.
Na przykład ojciec ucznia, który dotąd przed szkolną wycieczką musiał sam zdobywać zaświadczenie o niekaralności (stojąc w kolejce i płacąc), teraz złoży tylko oświadczenie, a dyrektor szkoły sprawdzi go w rejestrach online. Podobnie student odbywający praktyki czy harcerz-wolontariusz organizujący obóz nie stracą czasu ani pieniędzy. To placówka szybko i darmowo zweryfikuje ich w bazach danych.
Podsumowując, nowe regulacje mają usprawnić system ochrony małoletnich tak, by odsiewać osoby zagrażające dzieciom bez nadmiernego obciążania tych działających w dobrej wierze. W założeniu skorzystają na tym wszyscy zainteresowani, dzieci dzięki lepszej ochronie, dorośli dzięki uproszczeniom formalności, a instytucje dzięki klarownym zasadom.
