Obowiązki lekarzy wynikają nie tylko z procedur medycznych, czy standardów wynikających z praw człowieka. Lekarze muszą również hołdować kodeksowi etyki lekarskiej – za złamanie zapisanych w nim zasad, grozi nawet pozbawienie prawa do wykonywania zawodu. A kodeks ten zmieni się już w styczniu 2025 roku. Czy czeka nas nowa jakość w polskiej służbie zdrowia?
Jakie obowiązki ma lekarz?
Obowiązki lekarzy wynikają m.in. z procedur medycznych, wytycznych ustalanych przez ministerstwo zdrowia, czy ustawy o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta. Podstawowe obowiązki lekarzy to m.in. udzielanie pomocy medycznej, zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, z należytą starannością i rzetelnością, poszanowaniem godności i intymności pacjenta, a także w zgodzie z zasadami etyki zawodowej.
Lekarze muszą m.in. udzielić natychmiastowej pomocy lekarskiej w sytuacji, gdy opóźnienie zagrażałoby zdrowiu lub życiu pacjenta, poinformować pacjenta o stanie jego zdrowia, zaproponować odpowiednie (dostępne) metody leczenia, zachować tajemnicę lekarską, czy też uzyskać zgodę pacjenta przed wykonaniem operacji lub czynności diagnostycznych o podwyższonym ryzyku.
To wszystko brzmi pięknie (i przy okazji dosyć górnolotnie), jednak nie zawsze jest realne. Zewsząd docierają do nas informacje o łamaniu praw pacjenta, czy udzielaniu pomocy medycznej bez poszanowania standardów, w sposób opryskliwy i uwłaczający godności pacjentów. Lekarstwem na to (a także na inne problemy służby zdrowia) może być nowelizacja kodeksu etyki lekarskiej.
Nowe obowiązki lekarzy od 2025 roku
Zmiany, które zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2025 roku, są wynikiem Nadzwyczajnego XVI Krajowego Zjazdu Lekarzy, na którym podjęto decyzję o znowelizowaniu kodeksu etyki lekarskiej. Jak podkreśla środowisko lekarskie – to podstawowy dokument dla tej grupy zawodowej, a jego postanowienia powinny być traktowane, jako swojego rodzaju świętość.
Nowa wersja KEL ma być odpowiedzią na zmiany (zarówno medyczne, jak i społeczne), a także być wynikiem wysokich standardów etycznych w polskiej praktyce lekarskiej. Co jednak zmieni się dla samych lekarzy?
Najważniejsze zmiany są wynikiem zmieniającej się rzeczywistości. W nowej wersji Kodeksu Etyki Lekarskiej znalazły się zapisy dotyczące aktywności lekarzy w mediach społecznościowych (gdzie są zobowiązani do promowania odpowiednich postaw, promowania zdrowego trybu życia, czy też do respektowania zasad rzetelnej komunikacji z odbiorcami), czy też o teleporadach (lekarz ma obowiązek zapewnić pacjentowi dostępną jakość i ciągłość opieki medycznej, wybiera więc najlepszą dla pacjenta formę konsultacji). Poza tym część przepisów otrzymało nowe brzmienie – w niektórych miejscach słowo „chory” zostało zastąpione słowem „pacjent”.
Obowiązki lekarzy zapisane w Kodeksie Etyki Lekarskiej nie zostały drastycznie zmienione, jednak opis niektórych wymogów został rozszerzony. Zmiana była konieczna ze względu na nowe wyzwania stojące przed służbą zdrowia, a także zwiększoną (i wciąż zwiększającą się) aktywnością w sieci. Lekarze jednak wciąż mają obowiązek działać z poszanowaniem godności pacjenta, hołdować standardom medycznym, czy też działać w interesie chorego, szanując jednak jego wybory.
Co, gdy lekarz łamie Kodeks Etyki Lekarskiej
Zasady zapisane w Kodeksie Etyki Lekarskiej nie są niczym nowym. To jednak grupa zawodowa, która musi hołdować szczególnym standardom (jak m.in. prawnicy), dlatego też ich obowiązki i zasady, którymi powinni się kierować, są spisane w jednym dokumencie. Ten dokument jednak obowiązuje tylko lekarzy (za złamanie zasad etyki zawodowej lekarzom grozi kara finansowa, zawieszenie prawa do wykonywania zawodu, czy też nawet usunięcie z grona lekarzy). Powinien być traktowany, jako swojego rodzaju zbiór zasad, kompas moralny i poradnik, jak zachować się w trudnej sytuacji.
Pacjent jednak może egzekwować odpowiednie standardy w opiece medycznej, na podstawie ustawy o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta. Każde nieodpowiednie zachowanie lekarza (jak na przykład niemożliwość umówienia się na konsultację u lekarza rodzinnego, bezczelne podejście do pacjenta, czy brak należytego informowania o stanie zdrowia) można zgłaszać Rzecznikowi Praw Pacjenta, który ma stać na straży odpowiednich standardów w polskiej opiece medycznej.
