Sprawy spadkowe to jedne z najbardziej obciążających postępowań prawnych. Wiadomo nie od dziś, że z rodziną najlepiej wychodzi się na zdjęciach. Gdy przychodzi do rozmowy o pieniądzach, najczęściej wszystko się komplikuje. Czasem nawet formalne wydziedziczenie nie pozbawi spadkobiercy prawa do udziału w spadku. Sprawdź, kiedy możliwe jest podważenie wydziedziczenia.
Podważenie wydziedziczenia i jego 3 przesłanki
Wydziedziczenie to instytucja prawa spadkowego, dzięki której spadkodawca może pozbawić prawa do zachowku zstępnych, małżonka czy rodziców. Żeby procedura była skuteczna, musi zostać potwierdzona w testamencie oraz muszą wystąpić powody określone w ustawie. Co ciekawe wydziedziczenie rodzeństwa nie jest możliwe nawet gdy istnieją co do tego przesłanki. Warto również pamiętać, że mimo podobnych na pierwszy rzut oka skutków, wydziedziczenie nie jest tożsame z testamentem negatywnym.
Sąd Najwyższy w 2014 roku wydał postanowienie, w którym stwierdził, iż „wydziedziczenie stanowi materialnoprawną przesłankę unicestwienia roszczenia o zachowek”. W przeciwieństwie testamentu negatywnego jest to więc całkowite wyłączenie spadkobiercy od udziału w spadku. Polski system prawny wyróżnia natomiast trzy przesłanki umożliwiające podważenie dziedziczenia. Jest to:
- podważenie testamentu,
- wykazanie przebaczenia,
- zakwestionowanie przyczyn wydziedziczenia.
Nawet jeśli wystąpi jedna z powyższych przesłanek, nie oznacza to automatycznego otrzymania spadku. Należy udowodnić swoje racje, wraz z argumentami, przed sądem. Najczęściej takie sprawy wiążą się z wieloma rozprawami oraz rozwiązaniem skomplikowanych kwestii.
Podważenie wydziedziczenia poprzez podważenie testamentu
Wykazanie nieważności ostatniej woli nie jest prostą procedurą, gdyż kodeks cywilny także nakłada w tym względzie ograniczenia. W artykule 945 zostały wskazane trzy przesłanki nieważności testamentu, jest on nieważny, jeśli został sporządzony:
- pod wpływem błędu (uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod jego wpływem, nie sporządziłby tej treści),
- pod wpływem groźby,
- w stanie wyłączającym swobodne lub świadome podjęcie decyzji, a co za tym idzie wyrażenie ostatniej woli.
Warto pamiętać, że testament notarialny też można podważyć, gdyż powyższe przepisy nie wyszczególniają przesłanek do danego rodzaju ostatniej woli.
W przypadku chęci podważenia testamentu należy pamiętać o zachowaniu odpowiedniego terminu. Liczy się od dnia, gdy osoba, która ma interes w rozpoczęciu tej procedury, dowiedziała się o przyczynie nieważności i trwa trzy lata. Drugi termin jest liczony od otwarcia spadku i biegnie przez 10 lat.
Wykazanie przebaczenia spadkobiercy przez spadkodawcę
Przebaczenie wydziedziczonemu ma swoje odzwierciedlenie w artykule 1010 Kodeksu cywilnego. Przepisy określają, że jest to akt uczuciowy, którego celem jest puszczenie krzywd w niepamięć. Co ciekawe nie ma ustalonej formy, jaką musi przynieść przebaczenie. Potwierdza to także uchwała Sądu Najwyższego, który stwierdził, że nie jest konieczne zachowanie formy testamentowej przebaczenia. Dodatkowo warto pamiętać, że spadkodawca nie musi mieć pełnej zdolności od czynności prawnych w momencie przebaczenia. Wystarczy, że działa z dostatecznym rozeznaniem.
Zakwestionowanie przyczyn wydziedziczenia
Wydziedziczenie, jako instytucja opisana w artykule 1008 Kodeksu cywilnego, musi również spełniać ustawowe przesłanki. Należą do nich:
- dopuszczenie się umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowie bądź wolności lub rażącej obrazy czci wobec spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób,
- uporczywa postępowanie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,
- uporczywe niedopełnianie obowiązków rodzinnych wobec spadkodawcy.
Co więcej, powód wydziedziczenia wskazany w testamencie nie zawsze jest prawdziwy, a w takim wypadku wydziedziczony wciąż ma szansę na zachowek. Jeśli mamy dowody na to, że podstawa wydziedziczenia nie jest zgodna z przepisami prawa spadkowego, jak najbardziej możemy walczyć o podważenie wydziedziczenia.
