Polecenie testamentowe to coś, z czym można spotkać się stosunkowo rzadko – polskie prawo przewiduje jednak możliwość nałożenia na spadkobierców określonych obowiązków. Czego może wymagać spadkodawca?
Polecenie testamentowe: czym właściwie jest?
Zgodnie z art. 982 Kodeksu cywilnego polecenie testamentowe to obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania bez czynienia nikogo wierzycielem. Co istotne, takie polecenie może być skierowane wyłącznie do spadkobierców lub zapisobiorców, którzy muszą wypełnić polecenie, by otrzymać spadek. Co istotne, polecenie będzie tym samym nieskuteczne wobec Nieskuteczne będzie wobec osoby, która zawarła umowę o zrzeczenie się dziedziczenia.
A czego mogą dotyczyć polecenia testamentowe? Spadkodawca ma prawo na przykład polecić zorganizowanie pogrzebu w określony sposób, objęcie opieki nad wskazaną osobą, podjęcie nauki na studiach czy dokonanie darowizny na rzecz oznaczonej osoby. Polecenie może mieć więc zarówno charakter majątkowy, jak i niemajątkowy. Co więcej, dopuszczalne są zarówno polecenia jednorazowe, jak i te o charakterze ciągłym.
Kiedy polecenie jest nieważne?
Kodeks przewiduje jednak także sytuacje, gdy polecenie będzie nieważne. Chodzi tu o przypadki takie jak polecenie:
- Niemożliwe do wykonania
- Sprzeczne z ustawą
- Mające na celu obejście ustawy
- Sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Sama nieważność polecenia nie sprawia jednak, że zachodzi przypadek, kiedy testament jest nieważny. Pozostałe postanowienia zawarte w dokumencie pozostają w mocy. Wyjątkiem jest okoliczność, z której wynika, że bez polecenia testament nie zostałby sporządzony.
Polecenie testamentowe nie rodzi stosunku zobowiązaniowego
Zgodnie z przepisem polecenie nie powoduje powstania stosunku zobowiązaniowego. Oznacza to, że w związku z zawarciem go w testamencie żadna z osób nie zyskuje statusu wierzyciela. Tym samym jeśli dana osoba jest beneficjentem (dzięki wykonaniu polecenia uzyska jakąś korzyść), nie przysługuje jej roszczenie o wykonanie polecenia.
Nie oznacza to jednak, że polecenie można tak po prostu zignorować. Każdy ze spadkobierców, a także wykonawca testamentu mają możliwość dochodzenia przed sądem wykonania polecenia przez określoną osobę. Następnie wykonanie wyroku sądowego może być wymuszone w drodze postępowania egzekucyjnego.
Kiedy należy wykonać polecenie testamentowe?
Osoba sporządzająca testament może wyznaczyć wyraźny termin wykonania polecenia. Zdarza się także, że wynika on z istoty samego polecenia (jak chociażby w przypadku polecenia związanego z organizacją pogrzebu). Jeśli jednak termin nie został wskazany ani nie da się go ustalić na podstawie treści samego polecenia, można żądać jego wykonania niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu.
Polecenie testamentowe a zapis
Oprócz polecenia w testamencie mogą znaleźć się inne rozrządzenia testamentowe – zapisy zwykłe lub windykacyjne. Pojęć tych nie można jednak mylić. Między poleceniem a zapisem istnieją bowiem znaczące różnice. Przede wszystkim zapis może mieć charakter wyłącznie majątkowy. Dokonywany jest także na rzecz oznaczonej osoby i w związku z jego ustanowieniem powstaje stosunek zobowiązaniowy. Tym samym zapisobiorca ma prawo żądać wykonania zapisu i uprawnienie to przysługuje wyłącznie jemu.
Wykonania polecenia mogą żądać natomiast określone osoby – spadkobiercy, wykonawca testamentu, a nawet organ państwowy, jeżeli polecenie ma na względzie interes społeczny. W odróżnieniu od zapisu polecenie nie zawsze przyniesie korzyść osobom trzecim, a tym bardziej nie musi być to korzyść majątkowa.
