5-dniowy tydzień pracy zakłada pracę od poniedziałku do piątku, zwykle rozpoczynaną około godziny 7:00-9:00. Obrót gospodarczy coraz częściej wymusza jednak pracę poza standardowymi godzinami. Praca w nocy, niedziele i święta jest więc dozwolona w niektórych przypadkach. Przewidziane są jednak pewne ograniczenia dla pracodawcy i uprawnienia dla pracowników.
Jak przepisy regulują pracę w niedzielę i święta?
Za pracę w niedzielę i święta uznawana jest praca wykonywana między godziną 6:00 rano danego dnia a godziną 6:00 dnia następnego, chyba że u danego pracodawcy ustalono inny sposób rozliczenia godzin świątecznych. Co do zasady niedziele i święta są ustawowo wolne od pracy. Ten czas pracownik powinien przeznaczyć na odpoczynek. Kodeks pracy przewiduje nawet, że nieprzerwany tygodniowy odpoczynek wynoszący 35 godzin powinien obejmować właśnie niedzielę. Stąd też przepisy praca w niedziele i święta będzie możliwa w konkretnych sytuacjach. Jest to:
- Konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub konieczność usunięcia awarii;
- Praca zmianowa oraz praca w niektórych systemach czasu pracy takich jak praca w ruchu ciągłym czy praca weekendowa;
- Praca przy niezbędnych remontach;
- Praca w transporcie i komunikacji;
- Praca w zakładowych strażach pożarnych i służbach ratowniczych;
- Praca w rolnictwie i hodowli;
- Wykonywanie prac koniecznych ze względu na użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludzkości;
- Świadczenie usług z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej pozwalającej na świadczenie takich usług.
Jakie uprawnienia ma pracownik wykonujący pracę w niedzielę i święta?
Pracownikowi zatrudnionemu w niedzielę pracodawca obowiązany jest zapewnić inny dzień wolny od pracy w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli. Praca w święto powinna natomiast zostać zrekompensowana innym dniem wolnym od pracy w ciągu okresu rozliczeniowego. Konieczność udzielenia dnia wolnego jest przy tym niezależna od liczby przepracowanych godzin.
Jeśli natomiast wykorzystanie dnia wolnego przysługującego za pracę w niedzielę nie będzie możliwe w wyznaczonych przez przepisy okresach, pracownik zyska prawo do dodatkowego wynagrodzenia za każda godzinę przepracowaną w niedzielę lub święto. Dodatek ten będzie wynosił 100% wynagrodzenia za daną godzinę. Kodeks pracy przewiduje także pewne ograniczenia w zakresie możliwości ciągłej pracy w dni ustawowo wolne. Pracownik powinien mieć zapewniony co najmniej jedną niedzielę wolną w ciągu 4 kolejnych tygodni pracy. Oczywiście zasada ta nie obowiązuje w przypadku osób pracujących w weekendowym systemie czasu pracy.
Praca w porze nocnej
Szczególne regulacje przewidziane są także w przypadku pracy w porze nocnej. Pora nocna jest 8-godzinnym czasem przypadającym pomiędzy godziną 21:00 a 7:00. Pracodawca ma więc pewną dowolność w ustaleniu, w jakich godzinach pora nocna obowiązuje w jego zakładzie. Granice pory nocnej nie muszą być przy tym takie same dla wszystkich pracowników – dla niektórych mogą być ustalone na przykład jako 21:00-5:00, a dla innych 23:00-7:00.
Praca w nocy, niedziele i święta przewiduje dodatek do wynagrodzenia. W przypadku pory nocnej będzie on wynosił 20% stawki godzinowej wynikającej z najniższego wynagrodzenia. Dodatek ten przysługuje niezależnie od innych składników wynagrodzenia. Może więc zdarzyć się, że pracownik będzie nie tylko pracował w porze nocnej, ale jeszcze wykona pracę w godzinach nadliczbowych. Wówczas prócz 20% może mu przysługiwać dodatek 50% z tytułu przepracowanych nadgodzin .
Nie każdy może pracować w nocy
Przepisy ustalają także zakazy względne lub bezwzględne dotyczące niektórych grup pracowników. W porze nocnej nie może więc pracować:
- Kobieta w ciąży
- Pracownik młodociany
- Pracownik opiekujący się dzieckiem do lat 4 (zakaz względny) – jeśli nie wyrazi zgody
- Osoba niepełnosprawna (zakaz względny) – bez zgody lekarza.
