Przedawnienie składek ZUS to bardzo istotny temat, szczególnie wtedy, gdy ZUS ma wobec nas jakieś roszczenie. Warto także zwrócić uwagę na dwie sytuacje: jak daleko „wstecz” zakład może chcieć od nas pieniędzy, a także w jakim zakresie ZUS może domagać się od nas zwrotu nienależnie pobranych świadczeń.
Przedawnienie składek ZUS
Nie znając tego tematu, intuicja może podsuwać dwie sprzeczne informacje. Po pierwsze, składki ZUS są związane z pewnymi obowiązkami nakładanymi przez państwo, więc trudno uwierzyć, by mogło ono „odpuścić”, tym bardziej z uwagi na pewną nieskuteczność działań organów. Po drugie – biorąc rzecz z drugiej strony – w prawie cywilnym istnieje przecież instytucja przedawnienia. Polega ona na tym, że z upływem czasu znika możliwość przymuszenia dłużnika do spełnienia świadczenia.
Jak więc sytuacja się ma w praktyce? Jeżeli ktoś zajmuje się prowadzeniem działalności gospodarczej, czy z przedsiębiorcami ma regularny kontakt, to wie, że m.in. ZUS niejednokrotnie przypomina się na ostatnią chwilę, żądając zapłaty niezapłaconych składek – i to wraz z odsetkami. Często dłużnik dowiadywał się o tym niemalże w momencie – na przykład – zajęcia środków na koncie bankowym. Mimo tego istnieje instytucja przedawnienia, ale okres przedawnienia może ulec zawieszeniu wskutek czynności organu.
Zgodnie z art. 24 ust. 4 tzw. ustawy systemowej (o systemie ubezp. społ.),
Należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne […]
Chwilą wymagalności jest dzień, w którym składkę powinno się opłacić.
Taki sam okres funkcjonuje w odniesieniu do składek nienależnie opłaconych. Co istotne, przedawnienie dotyczy – jak wskazuje przepis – należności z tytułu składek, a więc nie tylko składek, ale m.in. odsetek czy kosztów dodatkowych.
Nienależnie pobrane świadczenia: kiedy trzeba je oddać?
Okres przedawnienia ulega zawieszeniu na czas umowy o rozłożeniu zaległości na raty a także od daty śmierci płatnika do czasu uprawomocnienia się orzeczenia spadkowego. Nie stosuje się go również wobec składek zabezpieczonych zastawem lub hipoteką.
Warto jednak pamiętać, że ten 5-letni okres ulega zawieszeniu z dniem wszczęcia przez zakład procedury ws. decyzji w przedmiocie ustalenia obowiązku podlegania ubezpieczeniom, itp. Okres zawieszenia biegnie do dnia wydania prawomocnej decyzji, a tego rodzaju czynności organ czasem podejmuje tuż przed upływem terminu przedawnienia.
Jeżeli zaś chodzi o nienależnie pobrane świadczenia, to zgodnie z art. 84 ust. 3 ustawy systemowej,
Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych za okres dłuższy niż ostatnie 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane
W pozostałych przypadkach, gdy osoba pobierająca świadczenia nie zwróciła uwagi na ten fakt organowi, ten nie może żądać więcej świadczeń, niż za ostatnie 3 lata.
Ten okres należy liczyć do ostatniej wypłaty świadczenia nienależnego.
