Od 31 marca 2025 roku program Czyste Powietrze działa w nowej odsłonie. Wprowadzone w nim reformy miały poprawić jego efektywność i ukrócić nadużycia, jednak chyba nie do końca się udały. Jak wynika bowiem z badania przeprowadzonego na zlecenie Izby Gospodarczej OZE, program darzy zaufaniem tylko 55% ankietowanych. W ciągu 2 miesięcy działania programu do NFOŚiGW wpłynęła też znikoma liczba wniosków o dofinansowanie.
Nikłe zainteresowanie programem Czyste Powietrze
Po czteromiesięcznej przerwie program Czyste Powietrze ruszył ponownie 31 marca 2025 r. Jak dowiedział się Dziennik Gazeta Prawna (DGP), do 30 maja br., czyli przez 2 miesiące do NFOŚiGW wpłynęło zaledwie 17 tys. wniosków. To dość mało, bo w zeszłym roku takich wniosków wpływało średnio około 20 tys. miesięcznie.
Powyższe dane skomentował dla DGP Piotr Siergiej, rzecznik Polskiego Alarmu Smogowego. Według niego niewielkie zainteresowanie programem Czyste Powietrze może wynikać z tego, że w jego poprzedniej edycji było „dużo nieuczciwych firm i oszustw, przez co ludzie boją się nadużyć, kontroli oraz konieczności zwrotu pieniędzy”.
Podobne wnioski płyną też z raportu, jaki przygotowała Izba Gospodarcza Urządzeń OZE i który dnia 3 czerwca 2025 r. został przesłany do Ministerstwa Klimatu i Środowiska. Jego wyniki pokazują jednak, że również w obecnej formie program „nie odpowiada na potrzeby mieszkańców wsi i małych miejscowości – dominują nieufność, brak zrozumienia zasad i niskie poczucie bezpieczeństwa”.
Program Czyste Powietrze rozmija się z potrzebami beneficjentów
Swój raport Izba Gospodarcza Urządzeń OZE przygotowała na podstawie badania opinii
publicznej, którego wykonawcą była firma badawcza Opus Consulting. Badanie to zostało przeprowadzone w terminie 14–24 kwietnia 2025 r. metodą CATI. Jego uczestnikami były osoby:
- mieszkające w domach jednorodzinnych lub bliźniakach głównie na wsiach (75% ankietowanych),
- ogrzewające swoje domy paliwami stałymi (drewno, węgiel, miał, eko-groszek),
- rozważające zmianę źródła ogrzewania na kocioł na pellet lub pompę ciepła.
Badanie wykazało przede wszystkim, że tylko 55% ankietowanych darzy program Czyste Powietrze zaufaniem. Co więcej, jedynie 12% osób uznało, że zasady programu są jednoznaczne i jasne. Według autorów raportu oznacza to, że prawie 9 na 10 potencjalnych wnioskodawców nie rozumie programu lub uznaje go za zbyt skomplikowany.
Ponadto spośród ankietowanych 66% osób co prawda deklaruje zainteresowanie programem, jednak tylko 18% jest faktycznie gotowa z niego skorzystać. Jak wyjaśniają też autorzy raportu, głównym powodem decyzji o udziale w programie są wyłącznie czynniki finansowe. Nie jest to zatem świadoma modernizacja, lecz ratunek dla domowych budżetów.
Konieczne są działania naprawcze
Warto dodać, że „nowym” programem Czyste Powietrze rozczarowani są także przedsiębiorcy, którzy narzekają nie tylko na małą liczbę wniosków. Bolączką są przede wszystkim wielomiesięczne opóźnienia w wypłatach środków, które wiele mniejszych firm z branży OZE doprowadziły już do bankructwa. Na trudną sytuację przedsiębiorców zwrócił także uwagę Adam Nocoń, prezes Izby Gospodarczej Urządzeń OZE, który tak ją opisał na portalu X:
Małe i średnie firmy, które uczciwie działają w ramach programu „Czyste Powietrze” są dziś w dramatycznej sytuacji. Uczciwi wykonawcy najpierw muszą sami wyłożyć pieniądze – na sprzęt, materiały, pracowników, podatki. A potem czekają miesiącami na zwrot kosztów z NFOŚiGW. Zaliczki, które oferuje system prefinansowania, nie pokrywają nawet połowy wydatków. To nie jest pomoc – to droga do bankructwa.
W swoim raporcie Izba Gospodarcza Urządzeń OZE stwierdza otwarcie, że program Czyste Powietrze w obecnym kształcie nie realizuje skutecznie swoich celów. W liście do ministerstwa Izba wskazuje również, że jeśli nie zostaną natychmiast wdrożone gruntowne działania naprawcze, program ten może stać się kolejnym przykładem zmarnowanego potencjału transformacji energetycznej w Polsce. O jakie działania chodzi? Autorzy raportu rekomendują m.in.: zintensyfikowanie kampanii informacyjnych, uproszczenie zasad programu i procedur aplikacyjnych, odbudowę zaufania publicznego (m.in. poprzez systemową eliminację nieuczciwych firm wykonawczych), a także urealnienie wsparcia finansowego.
