Wolimy rozbierać czy legalizować samowolki budowlane? Co na ten temat mówią dane Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego? Postanowiliśmy to sprawdzić.
Samowolki budowlane na przestrzeni dekad
Samowolki budowlane są budynkami lub obiektami, które zostały postawione bez wymaganych zezwoleń lub wbrew przepisom budowlanym. Zjawisko to jest obecne w Polsce od wielu lat i stanowi poważny problem dla władz oraz mieszkańców. Samowolki budowlane to nie tylko kwestia naruszania przepisów, ale także zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia ludzi, którzy w nich mieszkają lub w inny sposób korzystają z nich na co dzień.
W latach 90. przepisy budowlane w Polsce były pobłażliwe dla samowolek budowlanych, co spowodowało ich masowe występowanie. W celu ograniczenia tego zjawiska wprowadzono zapis, który nakazywał bezwzględną rozbiórkę każdej nielegalnej budowli, której nie udało się wykryć przez 5 lat. Na samym początku bieżącego stulecia nadzór budowlany wykrył i ukarał rozbiórką niecałe 10 tys. samowoli budowlanych. Prawie 1,6 tys. dotyczyło budynków mieszkalnych.
Legalizujemy czy rozbieramy?
Dziś większość samowolek w Polsce zostaje przeznaczona do rozbiórki, chociaż wiele z nich można by zalegalizować. Według danych Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego w 2022 roku zalegalizowano 1208 samowolnych obiektów budowlanych. Wykonano 966 rozbiórek, wydano 1666 nakazów rozbiórki i wszczęto 276 postępowań egzekucyjnych związanych z wykryciem samowolek.
Najwyższa Izba Kontroli wskazuje, że niskie statystyki związane z samowolami budowlanymi wynikają z braków w działaniach urzędniczych. Urzędnicy często nie prowadzą kontroli w kierunku wykrywania samowolek. Jest to spowodowane m.in. nadmiarem obowiązków i brakami kadrowymi. Kontrola lub weryfikacja informacji bywa podejmowana z opóźnieniem, nawet po 1,5 roku od wpływu do inspektoratu.
Wnioski płynące z powyższego są jasne – problem samowolek budowlanych w Polsce nadal istnieje. Władze powinny zwiększyć liczbę kontroli i działań zmierzających do wykrywania samowolek, a urzędnicy powinni działać skuteczniej i szybciej w przypadku ich wykrycia.
Kiedy można zalegalizować samowolkę budowlaną?
Właściciel nieruchomości, która jest samowolą budowlaną, może ją zalegalizować, jeżeli jej dalsze użytkowanie jest bezpieczne. Uproszczoną procedurę legalizacji można zastosować do obiektów, które mają więcej niż 20 lat. Co istotne, uproszczona legalizacja jest niemożliwa, jeśli przed upływem 2 dekad od zakończenia budowy obiektu nadzór budowlany wydał postanowienie o wstrzymaniu inwestycji.
W pozostałych przypadkach obowiązuje standardowy tryb postępowania, wymagający od właściciela licznych dokumentów, pomyślnego przejścia kontroli budynku oraz uiszczenia opłaty. Należy pamiętać, że legalizacja obiektu albo jego rozbiórka nie jest sposobem na uniknięcie odpowiedzialności karnej.
Polskie prawo przewiduje, że właściciele samowolek powinni być świadomi konsekwencji swoich działań i ponosić odpowiedzialność za swoje decyzje. Legalizacja obiektów budowlanych powinna być przeprowadzana zgodnie z wymaganiami prawa. Z kolei rozbiórka samowolek powinna być wykonana w sposób rzetelny i bezpieczny dla otoczenia.
