Generalną zasadą w prawie spadkowym jest to, że umowa o spadek po osobie żyjącej jest nieważna. Istnieje jednak istotny wyjątek w tej regule. Jest nim umowa o zrzeczenia się dziedziczenia. Wyjaśniamy czym charakteryzuje się umowa zrzeczenia się dziedziczenia oraz jakie skutki prawne niesie ze sobą zawarcie takiej umowy.
Zrzeczenie się dziedziczenia – definicja
Jest jedyną dopuszczalną w świetle przepisów prawa umową dotyczącą spadku po osobie żyjącej. Co za tym idzie, zrzeczenie się dziedziczenia jest jedyną umową, która umożliwia spadkodawcy wpływanie na porządek dziedziczenia. Umowa ta dotyczy tylko dziedziczenia ustawowego. Nie jest zatem możliwe zrzeczenie się dziedziczenia przez spadkobiercę testamentowego.
Jak sama nazwa wskazuje, zrzeczenie się dziedziczenia polega na zawarciu umowy. Oznacza to, że obie strony muszą wyrazić zgodę na odsunięcie danej osoby od dziedziczenia – zarówno spadkodawca, jak i potencjalny spadkobierca. Żeby taka umowa była ważna, konieczne jest jej zawarcie w formie aktu notarialnego.
Umowę zrzeczenia się dziedziczenia, zresztą jak każdą umowę, można odwołać. Ze względu na to, że jest to umowa obie strony muszą uchylić się od skutków prawnych zrzeczenia się dziedziczenia. Tym samym skutecznie odwołać będzie ją można tylko w sytuacji, gdy zarówno spadkobierca, jak i spadkodawca jeszcze żyją. Tak samo jak w przypadku zrzeczenia się dziedziczenia i do uchylenia jego skutków konieczny jest akt notarialny. W przeciwnym razie takie działanie będzie nieważne, a umowa wciąż będzie obowiązywać.
Zrzeczenie się dziedziczenia – skutki
Zrzeczenie się dziedziczenia to nie tylko pozbawienie się prawa do dziedziczenia z ustawy po spadkodawcy.
Jeśli zrzekający się należy do kręgu osób najbliższych spadkodawcy, sporządzenie takiej umowy spowoduje również pozbawienie prawa do zachowku. Najczęściej umowy o zrzeczenie się dziedziczenia zawiera się właśnie ze względu na ten skutek, a nie po to, by np. uniknąć dziedziczenia ewentualnych długów.
W praktyce często wygląda to tak, że spadkodawca przekazuje bliskiej osobie nieruchomość, pieniądze czy inne przedmioty znacznej wartości w formie darowizny. W zamian za to taka osoba zrzeka się dziedziczenia. Co za tym idzie, spadkodawca jest pewny tego, że obdarowany nie będzie w przyszłości żądał zachowku od pozostałych spadkobierców.
Warto wiedzieć, że umowa o zrzeczenie się dziedziczenia wyłącza do dziedziczenia również zstępnych zrzekającego się spadkobiercy (dzieci, wnuki itd.). Dopiero zawarcie w umowie odpowiedniego postanowienia wyłącza ten skutek. Zrzeczenie się dziedziczenia jest o tyle korzystne, że nie trzeba przeprowadzać postępowania w zakresie odrzucenia spadku przez bezpośredniego spadkobiercę jak i przez jego zstępnych. W ten sposób można uniknąć występowania z wnioskiem do sądu opiekuńczego o zgodę na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego.
