Łacińska paremia głosi, że „mater semper certa est” – „matka jest zawsze pewna”. O ile ustalenia macierzyństwa z reguły nie budzi wątpliwości, o tyle kwestie ojcostwa czasami budzą wątpliwości – i duże emocje. W jaki sposób można skutecznie zaprzeczyć ojcostwa dziecka? Czy można wykorzystywać badania DNA?
Zaprzeczenie ojcostwa tylko w drodze powództwa
Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: kro) zawierają ogólną zasadę, że za ojca dziecka urodzonego w czasie trwania małżeństwa (i 300 dni po jego ustaniu) uważa się męża matki. Domniemanie to może być obalone wyłącznie w drodze powództwa sądowego. Pozew musi złożyć mąż, a pozwaną będzie matka oraz dziecko (art. 62 §3 w związku z art. 66 kro).
Pozew musi spełniać kilka warunków. Po pierwsze, termin: „Mąż matki może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę, nie później jednak niż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności„. Jest to termin zawity, który nie podlega przywróceniu.
Największe wątpliwości budzi to, w jaki sposób wykazać, że domniemany ojciec nie jest rodzicem dziecka. Do 2008 roku obowiązywała archaiczna regulacja z lat sześćdziesiątych, zgodnie z którą:
Jeżeli dziecko urodziło się po upływie sto osiemdziesiątego dnia od zawarcia małżeństwa, a przed upływem trzechsetnego dnia od jego ustania lub unieważnienia, obalenie domniemania ojcostwa może nastąpić tylko przez wykazanie niepodobieństwa, żeby mąż mógł być ojcem dziecka.
Obecnie art. 67 kro wygląda następująco:
Zaprzeczenie ojcostwa następuje przez wykazanie, że mąż matki nie jest ojcem dziecka
Ustawodawca sprecyzował zatem wyłącznie fakt, który ma być przez powoda udowodniony (brak ojcostwa), a nie sposób, w jaki należy to udowodnić. Należy zatem odnieść się do ogólnych przepisów Kodeksu postępowania cywilnego (dalej: kpc), który zawiera zasady postępowania dowodowego w postępowaniu cywilnym.
Zaprzeczenie ojcostwa – czy można przeprowadzić testy DNA?
Z pewnością dowodem w największym stopniu potwierdzającym lub obalającym ojcostwo powoda są badania DNA. Przepisy kpc nie zawierają co prawda wprost uregulowań dotyczących takich badań. Można jednak w tym wypadku odpowiednio stosować zapisy o grupowym badaniu krwi (art. 305 w zw. z art. 309). Badanie takie wymaga pobrania materiału genetycznego od co najmniej dwóch osób: dziecka oraz domniemanego ojca. Dla pewności wskazane byłoby pobranie materiału również od matki dziecka. W tym momencie pojawia się pytanie: czy pobranie materiału genetycznego wymaga zgody?
Stosownie do art. 306 kpc: „Pobranie krwi w celu jej badania może nastąpić tylko za zgodą osoby, której krew ma być pobrana, a jeżeli osoba ta nie ukończyła trzynastu lat lub jest ubezwłasnowolniona całkowicie – za zgodą jej przedstawiciela ustawowego„. Jeśli pozew o zaprzeczenie ojcostwa jest składany przed ukończeniem przez dziecko trzynastu lat (co ma miejsce, jak się można domyślać, w zdecydowanej większości przypadków), wówczas konieczna jest zgoda matki na pobranie materiału genetycznego od dziecka. A co, jeśli matka takiej zgody nie wyrazi?
Sąd Najwyższy daje wskazówki
Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego taka odmowa sama w sobie nie stanowi przesłanki do uwzględnienia powództwa – a zatem nie przesądza o tym, że powód nie jest ojcem dziecka. Jak wskazano w orzeczeniu o sygnaturze II CSK 87/11:
W procesie o zaprzeczenie ojcostwa, w którym dowód z badania DNA nie może być przeprowadzony, ponieważ matka nie zgadza się na pobranie krwi swojej i dziecka, domniemanie wywiedzione na podstawie art. 233 § 2 k.p.c. mogłoby stać się przesłanką obalenia domniemania wynikającego z art. 62 § 1 k.r.o., gdyby uzasadniało jednocześnie wniosek, że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne.
Art. 233 §2, do którego odniósł się skład orzekający, nakazuje sądowi rozpatrującemu pozew o zaprzeczenie ojcostwa, aby ten ocenił „jakie znaczenie nadać odmowie przedstawienia przez stronę dowodu lub przeszkodom stawianym przez nią w jego przeprowadzeniu„.
Powyższa argumentacja oznacza, że pozew o zaprzeczenie ojcostwa powinien zawierać więcej wniosków dowodowych, niż sam wyłącznie wniosek o przeprowadzenie badań DNA.
Jeśli chciał(a)byś uzyskać poradę prawnika w powyższym lub też innym zakresie, to z redakcją Bezprawnik.pl współpracuje zespół prawników specjalizujących się w poszczególnych dziedzinach, który solidnie, szybko i tanio pomoże rozwiązać Twój problem. Opisz go pod adresem e-mailowym kontakt@bezprawnik.pl, a otrzymasz bezpłatną wycenę rozwiązania sprawy.
