Norweski Barnevernet nie cieszy się w Polsce zbyt dobrą reputacją. Wszystko przez proceder odbierania mieszkającym w tamtym kraju Polakom dzieci. Czasami są to sytuacje uzasadnione, czasami w grę wchodzą różnice kulturowe. Bywa jednak, że decyzja Norwegów jest po prostu jednoznacznie niesłuszna. Czy takich urzędników można postawić przed polskim sądem?
Norwegowie zupełnie inaczej podchodzą do kwestii ingerencji państwa w rodzinę, niż Polacy
Z odbieraniem dzieci przez Barnevernet tak naprawdę różnie bywa. Nie powinno jednak dziwić, że w Polsce takie postępowanie norweskich urzędników budzi niechęć bądź wręcz powszechne oburzenie. Jesteśmy w końcu przyzwyczajeni do dużo mniejszej ingerencji ze strony państwa w życie rodzinne obywateli. Także sama rodzina jest przez Polaków uważana za, co do zasady, więź nierozerwalną – zwłaszcza mocą arbitralnej decyzji urzędników. Nawet podobne postępowanie ze strony naszych odpowiedników Barnevernetu często bywa nagłaśnianie przez media i generalnie potępiane przez opinię publiczną.
Czy to jednak oznacza, że norweskich urzędników, którzy wydali w Norwegii decyzję na szkodę mieszkających tam Polaków powinno się od razu stawiać przed polskim sądem? Barnevernet i jego praktyki to tak naprawdę problem bardzo złożony. W tym momencie lepiej zastanowić się, czy w ogóle jest to możliwe. O tym, że nie rozpatrujemy w tym momencie problemu czysto hipotetycznego informuje na swojej stronie internetowej Instytut Ordo Iuris.
Gdyby urzędnicy Barnevernetu działali w Polsce, ich postępowanie można by uznać za nadużycie uprawnień przez funkcjonariusza publicznego
Według przedstawionej przez Instytut wersji zdarzeń, norweskie służby zabrały mieszkającej w tamtym kraju rodzinie córkę. Pod byle pretekstem. Ot, w noc sylwestrową matka z córką były zaczepiane przez grupę agresywnych wyrostków, kobieta wezwała więc policję. Niestety, interweniujący funkcjonariusze mieli zauważyć otwartą butelkę szampana. To niewątpliwie znak problemów alkoholowych w rodzinie i powód do odebrania dziecka. Dziewczynkę Barnevernet umieścił w pogotowiu opiekuńczym. Do rodziny wróciła dopiero po trzech latach, w styczniu tego roku.
Oczywiście, matka wcale nie zamierzała się poddać. Natychmiast po powrocie do Polski skierowała w rodzimej prokuraturze akt oskarżenia przeciwko norweskim urzędnikom. Zarzuca im przestępstwo przewidziane przez art. 231 §1 kodeksu karnego. Mowa o nadużyciu uprawnień przez funkcjonariusza publicznego. Gdyby do zdarzenia doszło w Polsce, można by zdecydowanie doszukać się w całym zdarzeniu znamion tego czynu zabronionego. Urzędnicy Barnevernetu, jeśli faktycznie podjęli decyzję bo zobaczono butelkę szampana w Sylwestra na stole, przekroczyli swoje uprawnienia, albo po prostu nie dopełnili ciążących na nich obowiązkach. Skutkiem ich działań była szkoda na rzecz interesu prywatnego – w tym wypadku matki i dziecka.
Kodeks karny pozwala ścigać cudzoziemców za przestępstwa popełnione poza granicami Polski
Prokuratura dwukrotnie odrzuciła zawiadomienie. Prawnicy reprezentujący rodzinę, właśnie z Ordo Iuris, wnieśli więc prywatny akt oskarżenia. Sąd pierwszej instancji zdecydował jednak o umorzeniu postępowania. Tymczasem rozpatrujący zażalenie sąd okręgowy w Tarnowie postanowił skierować sprawę do ponownego rozpatrzenia. Trzeba przy tym przyznać, że uzasadnienie takiej decyzji jest ciekawe. Zdaniem składu orzekającego, właściwym forum do wydania rozstrzygnięcia sprawy powinna być rozprawa. Zapewniłaby ona obydwu stronom możliwość przedstawienia swoich racji, sądowi zaś możliwość zapoznania się z dowodami i należytego ustalenia stanu faktycznego.
Rozprawa nie ma jednak sensu, jeśli z góry wiemy, że nie ma możliwości stawiania norweskich urzędników przed polskim sądem za czyn popełniony w Norwegii. Tyle tylko, że nasz kodeks karny jak najbardziej przewiduje taką możliwość. Mowa o art. 110 §1 kk. Polską ustawę karną można stosować także wobec cudzoziemca, który popełnił za granicą czyn zabroniony skierowany przeciwko interesom Rzeczypospolitej Polskiej, polskiej osoby prawnej, w tym tej ułomnej. Najważniejsze jednak, że jedną z przesłanek jest także czyn zabroniony wymierzony w polskiego obywatela.
Zgodnie z art. 111 kk, warunkiem odpowiedzialności za czyn popełniony za granicą jest uznanie takiego czynu za przestępstwo również przez ustawę obowiązującą w miejscu jego popełnienia. Kodeks karny Królestwa Norwegii jak najbardziej zawiera przepisy analogiczne względem naszego art. 231 §1 kk. Mowa o jego §123. Ten można przetłumaczyć w następujący sposób: „Jeżeli funkcjonariusz publiczny nadużywa swoich uprawnień po to, by naruszyć czyjeś prawa poprzez dokonanie czynności urzędowej, lub jej zaniechanie, podlega grzywnie, utracie urzędu, bądź karze pozbawienia wolności do lat trzech„.
Żeby osądzić cudzoziemca przed polskim sądem, trzeba najpierw go przed ten sąd jakoś doprowadzić
Pracownicy Barnevernetu jak najbardziej są funkcjonariuszami publicznymi, odbierając polskiej rodzinie dziecko niewątpliwie dokonują czynności urzędowej. Wygląda na to, że przesłanki zastosowania art. 110 polskiego kodeksu karnego zostają w tym przypadku wyczerpane. Pozostaje, oczywiście, kwestia praktyczna. Urzędnicy, Norwegowie, nie mają przecież żadnego obowiązku, żeby pojawić się na polskiej rozprawie. Polska z kolei nie ma realnej możliwości, by ich do tego zmusić.
Co więcej, wydanie własnych urzędników wykonujących powierzone im przez państwo obowiązki wydaje się mało prawdopodobne. Pamiętajmy bowiem, że Norwegowie zupełnie inaczej podchodzą do kwestii „dobra dziecka”, niż robią to Polacy. O ie, rzecz jasna, Barnevernet także w swoim kraju spotyka się z jakąś formą krytyki, o tyle nie jest ona tak powszechna i jednoznaczna jak poza granicami Norwegii. Co więcej, tamtejsze państwo jest gotowe urzędu zaciekle bronić. Przekonał się o tym niedawno chociażby polski konsul w Norwegii.
Wygląda na to, że postawienie norweskich urzędników przed polskim sądem raczej nie dojdzie do skutku.
