Oprócz tragedii osobistej śmierć męża, żony lub ojca to często ekonomiczny cios dla pozostałej przy życiu rodziny. Zwłaszcza dla wdów czy wdowców, utrzymanie domu z jednej, często dużo niższej emerytury jest bardzo trudne. Dlatego ważne jest by wiedzieć, kiedy przysługuje tzw. emerytura po zmarłej osobie.
Emerytura po zmarłej osobie – kiedy na świadczenie może liczyć wdowa
Faktycznie, w polskim prawie nie istnieje możliwości przejęcia emerytury po zmarłej osobie. Takie wyrażenie przyjęło się w mowie potocznej, ale w takich wypadkach chodzi o uzyskanie renty rodzinnej.
Najczęściej z tego świadczenia korzystają wdowy, które muszą utrzymywać dom po śmierci małżonka. Wszystko przez to, że średnie emerytury i renty kobiet są niższe niż mężczyzn i częstym przypadkiem w małżeństwie emerytów jest to, że świadczenie męża jest wyższe niż żony.
Aby wdowa otrzymała rentę rodzinną, musi spełniać jeden z warunków.
- w chwili śmierci małżonka musi mieć skończone minimum 50 lat,
- być niezdolna do pracy,
- wychowuje dziecko, wnuka lub rodzeństwo, które ma prawo do renty po zmarłej osobie, a które nie osiągnęło jeszcze 16 lat, lub jeżeli się uczy – lat 18,
- wychowuje dziecko, które ma prawo do renty po zmarłej osobie, niezdolne do pracy lub do samodzielnej egzystencji.
Oczywiście w przypadku, gdy o rentę rodzinną ubiega się wdowiec, warunki są dokładnie takie same.
O rentę rodzinną można starać się także, jeżeli w ciągu pięciu lat od śmierci bliskiej osoby lub od momentu, gdy skończy się opiekę nad dziećmi, które miały prawo do renty, ukończy się 50 lat lub stanie się niezdolnym do pracy.
W prawie istnieje też coś takiego jak renta specjalna, która przysługuje tym, którzy nie spełniają powyższych kryteriów. Jeżeli ktoś nie posiada wystarczających środków na utrzymanie siebie, ma prawo przez rok otrzymywać takie świadczenie. Kobiety mogą otrzymywać taką rentę dwa lata, o ile zapiszą się na szkolenie pozwalające uzyskać kwalifikacje do podjęcia pracy zawodowej.
Renta rodzinna nie tylko dla małżonków
Oprócz wdowy, o rentę po zmarłej osobie, mogą starać się też inni uprawnieni członkowie rodziny. Dzieci, także te przysposobione lub drugiego małżonka, mają zapewnione prawo do renty minimum do 16 roku życia. Jednak w przypadku, gdy kontynuują naukę, dalej będą otrzymywać pieniądze, maksymalnie do 25 roku życia. Oczywiście, gdy takie dziecko stanie się całkowicie niezdolne do pracy lub do samodzielnej egzystencji, taka renta przysługuje bezterminowo.
Sytuacja przy wnukach, rodzeństwie i dzieciach przyjętych na wychowanie trochę bardziej się komplikuje. Przede wszystkim muszą, przez minimum rok przed śmiercią ubezpieczonego, być przez niego utrzymywane i przyjęte na wychowanie. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy do śmierci doszło w następstwie wypadku, wtedy nie musi być spełniony ten warunek o dwunastu miesiącach opieki.
Oprócz tego emerytura po zmarłej osobie należy się tylko wtedy, gdy dzieci nie mają prawa do renty po swoich biologicznych rodzicach, a w przypadku gdy ci żyją, nie są przez nich utrzymywani i nie ma na to faktycznych możliwości. Dużo łatwiej jest, gdy zmarły był ich opiekunem ustanowionym przez sąd, wtedy kwestia faktycznych rodziców jest nieistotna.
Prawo do renty mogą mieć też rodzice zmarłej osoby, jeżeli przed śmiercią ubezpieczony przyczyniał się do ich utrzymania. Aby ją otrzymać, muszą mieć skończone minimum 50 lat i potrafić udowodnić, że syn lub córka faktycznie wspomagał ich finansowo w utrzymywaniu domu.
W przypadku, gdy prawo do renty ma kilka osób, muszą oni się podzielić ze sobą
Wysokość świadczenia po zmarłej osobie jest uzależniona od tego, ile osób jest uprawnionych do jej utrzymywania:
- jedna osoba uprawniona – 85% emerytury lub renty, która przysługiwałoby zmarłemu,
- dwie osoby uprawnione – 90% emerytury lub renty, które przysługiwałoby zmarłemu,
- trzy lub więcej osoby uprawnione – 95% emerytury lub renty, które przysługiwałoby zmarłemu.
Fakt, że rodzina nie ma prawa do całości świadczenia po osobie zmarłej budzi wiele zastrzeżeń i była obiektem wielu dyskusji i interpelacji poselskich. Jednak jak wynika z odpowiedzi na jedną z nich, która pojawiła się w lipcu 2020 roku, aktualnie nie ma planów zmiany tego przepisu.
Co istotne, renta rodzinna jest jedna, do podziału między wszystkich członków rodziny. Oznacza to, że każdy otrzyma jej równą część.
To sprawia, że w sytuacji, gdy wyliczona renta rodzinna jest niższa niż emerytura lub renta, która obecnie jest otrzymywana, to każdy ma prawo do wyboru większego źródła dochodów. Niestety, tych świadczeń nie można łączyć, więc emerytura po zmarłej osobie, nie może być dodatkiem do obecnego dochodu i jest najczęściej wybierana przez wdowy po zmarłych mężach, którzy mieli wyższe emerytury oraz przez dzieci, które wciąż się uczą.
