Zgodnie z art. 991 par. 1 Kodeksu cywilnego do zachowku uprawnieni są zstępni spadkodawcy (dzieci, wnuki itd.), a także małżonek i rodzice zmarłej osoby. Należy przy tym zaznaczyć, że rodzice spadkodawcy są uprawnieni do zachowku tylko w dwóch przypadkach - gdy zmarły nie pozostawił zstępnych i gdy rodzice dziedziczyliby z ustawy w zbiegu z małżonkiem, rodzeństwem lub samodzielnie.

Jednocześnie nawet najbliżsi członkowie rodziny, którzy zostali pominięci przy dziedziczeniu, mogą być niekiedy pozbawieni prawa do zachowku. Mowa m.in. o osobach wydziedziczonych, ale nie tylko; prawa do zachowku nie mają też osoby uznane za niegodne dziedziczenia, małżonek wyłączony od dziedziczenia w trybie art. 940 kc, a także osoby, które zrzekły się dziedziczenia lub odrzuciły spadek. Tym samym jeśli np. dziecko zmarłego odrzuci spadek po rodzicu w obawie przed długami, to nie może jednocześnie liczyć na wypłatę zachowku od innego spadkobiercy.

Kto z kolei jest zobowiązany do zapłaty zachowku? Zgodnie z przepisami są to spadkobiercy, ale też zapisobiercy windykacyjni czy osoby obdarowane przez spadkodawcę na podstawie umowy darowizny.

Jak starać się o zachowek? Można to zrobić albo poprzez pisemne wezwanie do zapłaty, które może zostać skierowane do jednego lub wszystkich spadkobierców (należy w nim wskazać podstawę do wypłaty zachowku oraz wysokość dochodzonej kwoty) lub poprzez skierowanie sprawy na drogę sądową (składając pozew o zachowek).

Skoro wiadomo już, komu przysługuje roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej tytułem zachowku (i kto może być zobowiązany do jego zapłaty), to warto również wiedzieć, ile lat po śmierci spadkodawcy należy się zachowek.

W pierwszej kolejności warto wiedzieć, do kiedy można starać się o zachowek. Zgodnie z przepisami uprawnieni mają na to 5 lat; termin liczony jest od ogłoszenia testamentu. Tym samym przedawnienie zachowku nie liczy się od momentu śmierci spadkodawcy; jest to zresztą podyktowane tym, że ostatnia wola może zostać wyrażona zarówno notarialnie, jak i sądowo. O ile w przypadku testamentu notarialnego mamy do czynienia z protokołem otwarta i ogłoszeniem testamentu, o tyle już w przypadku sądu należy poczekać na stosowne postanowienie w ramach odrębnego postępowania.

Należy jeszcze zaznaczyć, że termin przedawnienia zachowku może zostać przerwany. Bieg przedawnienia przerywa się m.in. przez każdą czynność przed sądem (lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw/egzekwowania roszczeń), podjętą w celu dochodzenia/ustalenia/zaspokojenia/zabezpieczenia roszczenia. Oprócz tego bieg przedawnienia przerywa się też wtedy, gdy roszczenie zostaje uznane przez osobę, która ma wypłacić zachowek oraz w momencie, kiedy wszczęte zostają mediacje.