Świadczenie dłużnika może zostać spełnione przez osobę trzecią
Zgodnie z polskim prawem cywilnym, świadczenie pieniężne lub rzeczowe może zostać spełnione nie tylko przez dłużnika, ale także przez osobę trzecią. Oznacza to, że np. rodzina czy znajomi osoby zobowiązanej (a nawet osoby nieznajome) mogą przekazać kwotę, którą w innym przypadku powinien wypłacić dłużnik. Wynika to z art. 356 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:
§ 1. Wierzyciel może żądać osobistego świadczenia dłużnika tylko wtedy, gdy to wynika z treści czynności prawnej, z ustawy albo z właściwości świadczenia.
§ 2. Jeżeli wierzytelność pieniężna jest wymagalna, wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia od osoby trzeciej, chociażby działała bez wiedzy dłużnika.
Te zapisy jasno wskazują, że osoba trzecia może dokonać wpłaty na rzecz wierzyciela na poczet zaległości osoby trzeciej – nawet bez wiedzy osoby trzeciej. W związku z tym taka spłata wierzytelności jest skuteczna i nie wymaga dla swojej skuteczności żadnych dodatkowych działań, ani też potwierdzenia tej czynności przez dłużnika. Zgodnie z orzecznictwem sądów (a konkretnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 czerwca 2019 r. sygn. akt V ACa 365/18):
Koniecznym warunkiem poprawnego odwołania się do art. 356 § 2 k.c. jest dokonanie zapłaty przez osobę trzecią za dłużnika, nawet bez jego wiedzy. Z przepisu tego wynika obowiązek przyjęcia przez wierzyciela świadczenia spełnianego przez osobę trzecią za dłużnika. Założeniem odwołania się do zawartej w nim normy jest jednak konieczność wykazania, że spełniający świadczenie spłaca dług cudzy, nie zaś własne zobowiązanie wobec wierzyciela.
Jak wygląda sytuacja w przypadku odszkodowania i zadośćuczynienia?
Zasadniczo osoba trzecia może zapłacić dług bez zgody wierzyciela – wówczas świadczenie spełnia skutek wobec dłużnika, jeśli zostało prawidłowo wykonane. Jednak w przypadku świadczeń niepieniężnych lub zastrzeżonych szczególnymi warunkami (np. zadośćuczynienie za krzywdę niemajątkową), wierzyciel może wymagać, aby świadczenie zostało spełnione w określonej formie lub w określony sposób.
Sprawdź polecane oferty
RRSO 19,91%
Nie każde zobowiązanie można w praktyce „przenieść” na osobę trzecią. Zasada ta najlepiej działa w przypadku świadczeń pieniężnych lub zamiennych na pieniądze, które można łatwo przekazać poszkodowanemu. W przypadku świadczeń wymagających osobistego działania dłużnika – np. przeprosiny w określonej formie, opieki nad osobą poszkodowaną czy wykonania czynności o charakterze osobistym – osoba trzecia nie może w jego imieniu wypełnić obowiązku.
Jednak istnieją sytuacje, w których nawet zapłata przez osobę trzecią, gdy mówimy o wierzytelności pieniężnej, niewiele zmieni. Przede wszystkim przekazanie odpowiedniej kwoty, bez jasnego wskazania, że środki mają zostać zakwalifikowane, jako spłata wierzytelności określonego dłużnika (jeżeli oczywiście środki wpłaca osoba trzecia) może sprawić, że środki będą podlegać zwrotowi, bądź zostaną potraktowane, jak darowizna – wszystko zależy od konkretnej sytuacji.
Internetowa zbiórka nie zwalnia z konieczności zapłaty odszkodowania, czy też zadośćuczynienia
Warto w tym miejscu wspomnieć, że przepisy o spełnieniu świadczenia przez osobę trzecią, doprowadziły do kuriozalnej sytuacji, w której sprawca szkody twierdził, że nie jest zobowiązany do zapłaty odszkodowania i zadośćuczynienia, ponieważ środki te przekazali za niego… internetowi darczyńcy. Tak, zdaniem osoby odpowiedzialnej za szkodę internetowa zbiórka na rzecz pokrzywdzonych załatwiała sprawę. Na szczęście Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z 2022 roku (I ACa 1223/19) położył kres takiej próbie nadużycia prawa, wskazując, że:
Do kategorii korzyści niepodlegających uwzględnieniu przy ustalaniu odszkodowania zalicza się dobrowolne świadczenia osób trzecich na rzecz poszkodowanego. Celem takich świadczeń bowiem nie jest z reguły zwolnienie osoby odpowiedzialnej od obowiązku naprawienia szkody, lecz nieodpłatne przysporzenie korzyści poszkodowanemu, bez nabycia roszczenia regresowego wobec osoby odpowiedzialnej. Uzyskana przez poszkodowanego korzyść nie jest normalnym następstwem zdarzenia, które spowodowało uszczerbek, wobec czego nie można przyjąć tożsamości źródła uszczerbku i korzyści. Dobrowolne świadczenie osoby trzeciej na rzecz poszkodowanego tylko wyjątkowo może doprowadzić do wygaśnięcia — w granicach tego świadczenia — wierzytelności poszkodowanego, a mianowicie wtedy, gdy osoba trzecia świadczyła na rzecz poszkodowanego w celu umorzenia zobowiązania z tytułu odszkodowania (art. 356 § 2 k.c.).
