Jak odwołać Prezesa NIK? To pytanie w ostatnich dniach zadaje sobie wielu polityków i komentatorów. Opinia publiczna żyje problemem rządu z Prezesem Najwyższej Izby Kontroli – Marianem Banasiem. Jeszcze miesiąc temu był „człowiekiem kryształowym”, dzisiaj na krysztale pojawiły się grube rysy. Marian Banaś nie zamierza się podawać do dymisji, dlatego przygotowaliśmy krótki poradnik jak odwołać Prezesa NIK.
Ile trwa kadencja Prezesa NIK?
W piątkowy wieczór 30 sierpnia 2019 r. Marian Banaś złożył przysięgę w Sejmie o treści: „Obejmując stanowisko Prezesa Najwyższej Izby Kontroli uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a powierzone mi obowiązki będę wypełniał bezstronnie i z najwyższą starannością”. Tak rozpoczęła się sześcioletnia kadencja Prezesa NIK, która zakończy się w 2025 roku.
Niejasności w oświadczeniu majątkowym prezesa NIK
29 listopada Centralne Biuro Antykorupcyjne poinformowało, że złożyło do prokuratury zawiadomienie o możliwości popełnienie przestępstwa przez Prezesa NIK Mariana Banasia. Zawiadomienie jest wynikiem kontroli oświadczeń majątkowych Mariana Banasia. W zawiadomieniu do prokuratury wskazano podejrzenie złożenia przez Mariana Banasia nieprawdziwych oświadczeń majątkowych, zatajenie faktycznego stanu majątkowego oraz nieudokumentowanych źródeł dochodu.
- Czytaj też: Afera Banasia – o co chodzi?
Kiedy można odwołać Prezesa NIK?
Odwołanie Prezesa NIK jest możliwe tylko w kilku wymienionych przypadkach. Sejm odwoła go gdy Prezes:
- sam zrzeknie się stanowiska,
- będzie trwale niezdolny do pełnienia swoich obowiązków na skutek choroby,
- zostanie skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa,
- złożył niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne, stwierdzone prawomocnym oświadczeniem sądu,
- Trybunał Stanu orzekł w stosunku do niego zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych.
Prezes NIK Marian Banaś nie podał się do dymisji ani w odpowiedzi na sugestie Premiera RP Mateusza Morawieckiego, ani po spotkaniu z Jarosławem Kaczyńskim i Mariuszem Kamińskim. Dlatego opcja numer jeden odpada.
Nie mamy żadnej informacji o stanie zdrowia Mariana Banasia, ale nie sprawia wrażenia trwale niezdolnego do pełnienia swoich obowiązków. Kolejna opcja odpada.
Opcja trzecia jest czasochłonna, poza tym prezesa NIK chroni immunitet, więc najpierw Sejm musiałby wydać zgodę na podciągnięcie go do odpowiedzialności karnej.
Oświadczenie lustracyjne prezesa NIK Mariana Banasia było już sprawdzane. Na tym polu też nic się nie da ugrać.
Jak odwołać Prezesa NIK zgodnie z ustawą?
Na łamach Bezprawnika poruszaliśmy temat Trybunału Stanu i jego niskiej mocy przerobowej – od 1989 roku rozpatrzył 2 sprawy. Opcja ta wydaje się najprostsza do zrealizowania. Do postawienia Prezesa NIK przed Trybunałem Stanu wystarczy wniosek 115 posłów lub Prezydenta. Wniosek musi zostać przyjęty przez Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Trybunał Stanu musiałby przyspieszyć tempo swojej pracy, żeby wyrobić się z orzeczeniem przed końcem 6 letniej kadencji Prezesa NIK. W obowiązującym w Sejmie podziale mandatów te warunki są możliwe do spełnienia. Jeżeli Prawo i Sprawiedliwość skorzysta z tej opcji Trybunał Stanu będzie mógł z dumą ogłosić, że po 1989 roku rozpatrzył więcej spraw, niż przez wcześniejsze 68 lat.
Jak odwołać Prezesa NIK, gdy zawodzą możliwości ustawowe?
Pierwszą myślą jest zmiana Konstytucji. Do jej zmiany potrzeba jest 307 posłów, przy założeniu, że na sali będą obecni wszyscy posłowie. W obecnym Sejmie Prawo i Sprawiedliwość ma 235 posłów. Do zmiany Konstytucji potrzebny by były głosy opozycji. Jak można się domyślać – ta nie zamierza niczego ułatwiać. Deklaruje, że nie poprze żadnych zmian w Konstytucji w tym zakresie. Zmiana konstytucji dla celów doraźnych będzie wizerunkowo ciężka do obrony.
Frank Underwood powiedział, że jeżeli nie podoba ci się, jak nakryty jest stół – wywróć go. Prawo i Sprawiedliwość może skorzystać z tej rady i zmienić tylko zapisy ustawy o NIK. Wystarczy dodanie sposobu odwołania Prezesa NIK. Nowy zapis może otrzymać taką treść „Prezesa Najwyższej Izby Kontroli – na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów – odwołuje Sejm bezwzględną większością głosów.” Jednocześnie ustawodawca powinien pamiętać o zmianie przepisów art. 17 ustawy o NIK. W nich zawarto zapis, że do odwołania jest potrzebna zgoda Senatu. Można rozwiązać ten problem wykreślając ten zapis.
Jak odwołać Prezesa NIK w inny sposób?
Prawne sposoby kończą się w tym momencie. Pozostaje więc złożenie propozycji nie do odrzucenia i konsekwentne proszenie prezesa NIK Mariana Banasia o podanie się do dymisji.
