Zdarza się, że po spisaniu testamentu sytuacja się zmienia – rodzi się nowy członek rodziny, któryś ze spadkobierców umiera albo pojawiają się konflikty. W takim wypadku spadkodawca może chcieć w inny sposób rozporządzić swoim majątkiem niż pierwotnie to planował. I tu właśnie pojawiają się wątpliwości – jak odwołać testament i czy zawsze jest to możliwe?
Każdy testament można odwołać, ale trzeba spełnić kilka warunków
Możliwość odwołania testamentu ściśle wiąże się z innym pojęciem prawa spadkowego, jakim jest zdolność testowania. Należy przez nie rozumieć właśnie możliwość sporządzenia ważnego testamentu czy skutecznego jego odwołania. Zgodnie z Kodeksem cywilnym zdolność testowania ma osoba fizyczna z pełną zdolnością do czynności prawnych.
Tym samym aby skutecznie odwołać testament, spadkodawca nie może być częściowo ani całkowicie ubezwłasnowolniony. Jeśli natomiast zachodzą podstawy do ubezwłasnowolnienia, ale z różnych powodów bliscy nie zdecydują się o nie wnioskować, spadkodawca wciąż będzie mieć zdolność testowania, a co za tym idzie – odwołanie testamentu będzie w tym przypadku skuteczne. Co jednak ważne, zdolność testowania musi istnieć w samym momencie odwołania testamentu. Nie ma natomiast znaczenia np. fakt, że spadkodawca już po odwołaniu ostatniej woli zostanie ubezwłasnowolniony.
Jak odwołać testament?
Ze względu na to, że do odwołania ostatniej woli wystarczy spełnienie właściwie dwóch warunków, w większości przypadków jest to więc możliwe. Pozostaje jednak jeszcze pytanie – jak odwołać testament? Istnieją trzy sposoby, na jakie można to zrobić.
Pierwsza możliwość to sporządzenie nowego testamentu. Nie ma ograniczeń co do tego, ile testamentów spadkodawca może sporządzić w ciągu życia. Ma więc prawo kilkukrotnie zmieniać zdanie i za każdym razem spisywać nową ostatnią wolę. Wówczas zgodnie z przepisami postanowienia w niej zawarte będą mieć pierwszeństwo przed testamentem wcześniejszym. Warto jednak zaznaczyć, że zgodnie z art. 947 Kodeksu cywilnego:
Jeżeli spadkodawca sporządził nowy testament nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu.
Tym samym może więc dojść do sytuacji, gdy dziedziczenie będzie się odbywać na podstawie dwóch testamentów – głównie na podstawie nowego, ale w kwestiach nieuregulowanych w nowszym dokumencie – w oparciu o ten poprzedni. Aby uniknąć takiej sytuacji, spadkodawca może jednak zaznaczyć w nowym testamencie, że odwołuje ten poprzedni.
Inny sposób odwołania – zniszczenie testamentu
Najbardziej oczywistym sposobem na to, jak odwołać testament, wydaje się jednak nie spisanie nowego, a pozbycie się tego dotychczasowego. Przepisy dopuszczają także taką możliwość. Nie musi jednak przy tym dojść do fizycznego zniszczenia testamentu – np. podarcia go. Równie dobrze sprawdzi się pozbawienie testamentu pewnych cech decydujących o jego ważności – np. usunięcie podpisu z testamentu własnoręcznego. Już to sprawi, że będzie on nieważny, a tym samym zastosowanie znajdzie dziedziczenie ustawowe. To wszystko jednak pod warunkiem, że spadkodawca zniszczył testament w zamiarze jego odwołania. Krótko mówiąc – że zrobił to celowo i z konkretną intencją.
Warto też zaznaczyć, że o ile podarcie testamentu może się sprawdzić w przypadku tego spisanego własnoręcznie, to już niekoniecznie zda egzamin, jeśli chodzi o testament notarialny. Spadkobiercy będą mogli bowiem i tak uzyskać odpis od samego notariusza. W związku z tym tutaj lepszym sposobem będzie przynajmniej sporządzenie oświadczenia, z którego będzie wynikać, że testament został odwołany. Alternatywa to spisanie nowego testamentu, w którym spadkodawca inaczej ureguluje kwestie spadkowe.
Możliwa też zmiana niektórych postanowień
Ostatnia możliwość to częściowe odwołanie testamentu. Może się zdarzyć, że większość postanowień pozostaje zgodna z wolą spadkodawcy, ale chce on też wprowadzić pewne zmiany. W takim wypadku nie musi sporządzać całkowicie nowego testamentu i przepisywać większości dotychczasowej treści. Zamiast tego przepis pozwala na „dokonanie zmian, z których wynika wola odwołania postanowień”.
W praktyce spadkodawca może więc np. napisać „odwołuję” przy niektórych postanowieniach albo je przekreślić. Najlepiej, gdy umieści jeszcze przy nich datę i podpis, by nie było wątpliwości co do tego, że to on wprowadził zmiany i że miał wówczas zdolność testowania.
