Coraz więcej osób decyduje się na spisanie testamentu. Nie ma przy tym żadnego limitu wyznaczającego liczbę testamentów, które jedna osoba ma prawo sporządzić za swojego życia. Oznacza to, że spadkodawca może wielokrotnie zmieniać zdanie co do tego, kto otrzyma spadek. W efekcie po jego śmierci nieraz okazuje się, że spisał nie jeden, ale w sumie kilka testamentów i trzeba rozstrzygnąć, który z nich jest ważny.
Nowy testament jako sposób na odwołanie poprzedniego
Warto zacząć od tego, że spisanie nowego testamentu to jeden ze sposobów na odwołanie poprzednich postanowień. W prawie spadkowym nie ma hierarchii testamentów ze względu na formę ich sporządzenia. Oznacza to, że spisując testament własnoręczny, spadkodawca może skutecznie odwołać na przykład testament notarialny, oczywiście o ile nie zajdzie jedna z przyczyn, kiedy nowy testament jest nieważny.
Testator może przy tym zdecydować się na odwołanie testamentu wprost, a więc wyraźnie wskazać w swojej ostatniej woli, że odwołuje postanowienia zawarte we wcześniejszym dokumencie. Nie ma jednak takiego obowiązku i jeśli z tej możliwości nie skorzysta, może się okazać, że mimo sporządzenia nowego testamentu niektóre postanowienia poprzedniego wciąż pozostaną w mocy.
Gdy spadkodawca pozostawił kilka testamentów o tym, który jest ważny, rozstrzygnie data
W prawie spadkowym przyjmuje się, że nowy testament ma decydujące znaczenie. Pozostawienie kilku powoduje więc, że co do zasady ten spisany później uchyla postanowienie testamentu wcześniejszego. Oczywiście kluczowe znaczenie ma tu ważność poszczególnych dokumentów. Jeśli więc spadkodawca sporządził nowy testament, ale ten jest nieważny, nie ma jakiejkolwiek mocy wiążącej. Tym samym dziedziczenie testamentowe będzie przebiegać na podstawie testamentu poprzedniego.
Przyczyną nieważności dokumentu może być zresztą właśnie brak daty. Stanie się tak w sytuacji, gdy nie zamieszczono jej na testamencie własnoręcznym, a jednocześnie istnieje kilka testamentów i nie da się ustalić, który z nich jest ważny (najnowszy). Nieważność testamentu nie powstanie jednak automatycznie. W trakcie postępowania spadkowego sąd będzie bowiem dążyć do ustalenie kolejności sporządzenia poszczególnych dokumentów. Jeśli uda mu się tego dokonać, brak daty nie będzie przeszkodą do pozostawienia ustaleń testamentu w mocy.
Dziedziczenie może też przebiegać na podstawie kilku ważnych testamentów
Co do zasady obowiązuje testament najnowszy, ale istnieje tu pewien wyjątek. Sporządzenie dwóch testamentów bez wyraźnego odwołania w tym nowszym testamentu wcześniejszego może sprawić, że dziedziczenie przebiegnie na podstawie obu. Taką możliwość wprowadza art. 947 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem nie obowiązują tylko te postanowienia starego testamentu, których nie da się pogodzić z treścią nowszego dokumentu.
Przykładowo, spadkodawca może powołać w pierwszym testamencie do dziedziczenia całego majątku swoją córkę, w drugim – tylko swoją żonę. W takim wypadku treści testamentów nie da się pogodzić i obowiązywać będzie testament nowszy. Inaczej sytuacja wyglądałaby natomiast, gdyby w pierwszym testamencie spadkodawca powołał córkę do spadku, a w drugim ustanowił na przykład zapis na rzecz innej osoby czy powołać wykonawcę testamentu. Wówczas oba dokumenty pozostaną skuteczne.
