Czym jest konkubinat w świetle prawa? Niczym i właściwie na tym można byłoby zakończyć poniższy artykuł. Konkubinat nie jest uregulowany w przepisach, konkubenci nie mają żadnych praw względem siebie i swojego majątku. Taka jest w końcu jego istota, życie bez formalności. Są jednak sytuacje, kiedy nawet życie na kocią łapę daje pewne uprawnienia i obowiązki.
Konkubinat w świetle prawa
Już kilka lat temu problemem konkubinatu w świetle prawa zajął się Sąd Najwyższy. W podjętym wyroku zdefiniował on konkubinat, który uznał za związek dwojga osób, które nie zawarły związku małżeńskiego. Związek ten opiera się na więzi duchowej, fizycznej i materialnej, pozbawiony jest jednak legalnego węzła.
W wymiarze rodzinnym i emocjonalnym prawo wcale nie umniejsza nieformalnym związkom. Już przez samą swoją definicję konkubinat nie posiada i posiadać nie może tych samych przywilejów co małżeństwo. Każda inna sytuacja zaprzeczałaby istocie zarówno jednej, jak i drugiej instytucji.
Osoby decydujące się na życie w konkubinacie, czynią to z pewnych powodów. Brak formalizacji związku może być jednym z nich. Jakiekolwiek próby prawnego uregulowania instytucji konkubinatu pozbawione byłyby sensu. To, co zmienia ślub i zarazem daje, jest pewnym argumentem za pozostaniem w nieformalnym związku.
Jakich praw nie mają konkubenci?
Życie w konkubinacie, mimo prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego, nie tworzy wspólnoty majątkowej. Gromadzony majątek staje się współwłasnością, jeżeli został nabyty wspólnie, a wspólność uregulowana umową. Takie osoby nie mają również prawa do wspólnego rozliczania się z podatku dochodowego, dziedziczenia po sobie (chyba że testamentowego), otrzymania renty rodzinnej, tzw. alimentów na byłego konkubenta, czyli prawa żądania dostarczenia środków utrzymania po ustaniu konkubinatu (takie prawo mają wspólne dzieci). Konkubenci nie mogą również żądać zaspokojenia potrzeb związku, poprzez prawo do żądania wynagrodzenia za pracę drugiego konkubenta. Nie mogą również nosić wspólnego nazwiska.
Kiedy pozostawanie w konkubinacie ma znaczenie dla prawa?
Pozostawanie w konkubinacie nie jest jednak dla prawa do końca obojętne. W świetle prawa uznaje się, że konkubent to osoba bliska. Taka definicja ma znaczenie m.in. w prawie karnym. Taka osoba może zostać zwolniona od składania zeznań lub odpowiedzi na poszczególne pytania w postępowaniu karnym, toczącym się przeciwko drugiemu z konkubentów.
Powołując się na łączącą dwie osoby więź, jeden z konkubentów może również wydziedziczyć w testamencie swoich rodziców, zstępnych, jeżeli ci dopuścili się w stosunku do drugiego konkubenta umyślnego przestępstwa przeciwko życiu zdrowiu, wolności lub rażącej obrazy czci.
Pozostając we wspólnym pożyciu, można również zastrzec na rzecz drugiego z konkubentów dożywocie. Konkubentowi, w razie śmierci drugiego z nich, będzie przysługiwało lokatorskie spółdzielcze prawo do lokalu. Może być również osobą uprawnioną do renty odszkodowawczej. Ma to miejsce, gdy partner zmarł na skutek uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia dokonanych w warunkach czynu niedozwolonego. Oczywiście konkubent musi przed śmiercią dostarczać dobrowolnie i stale drugiemu z partnerów środków utrzymania. Będzie to również możliwe jeżeli wynika to z zasad współżycia społecznego, kiedy np. konkubina jest niezdolna do pracy albo zajmowała się wspólnym gospodarstwem domowym i wychowaniem dzieci. Konkubent będzie również uprawniony do otrzymania zadośćuczynienia i odszkodowania za śmierć konkubenta.
