Prawo cywilne nie rozstrzyga o własności wód z bardzo prostego powodu. Woda co do zasady nie jest rzeczą, więc – znów co do zasady – trudno, by przysługiwało względem niej prawo własności. Czy na pewno?
Kto jest właścicielem wód w Polsce?
Rzecz, zgodnie z doktrynalną definicją, jest materialnym bytem, który wyodrębniony został z przyrody. Oznacza to, że woda nie zawsze będzie rzeczą. Jest przecież różnica pomiędzy butelką wody mineralnej a płynącą rzeką, jeziorem, czy też morzem. Niewyodrębnione z przyrody wody z pewnością jednak nie są rzeczami.
Taka konstrukcja wydaje się logiczna, szczególnie w kontekście problemu z odpowiednim wydzieleniem wody z przyrody, co powoduje duże wątpliwości co do określenia jej parametrów (trudno opisać jej kształt, wielkość). Uznanie, że istnieje własność wód bez konieczności naruszania cywilistycznego porządku, to dobre rozwiązanie.
W odniesieniu do wód, które występują na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, trzeba wskazać, że naczelnym aktem prawnym (i kompleksowym zarazem), jest ustawa Prawo wodne, która zawiera szereg regulacji, odnoszących się zarówno do pojęcia wód i ich własności, aż do tych, które regulują korzystanie z wód, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony środowiska.
Właściciel wód
Mimo że wody nie są rzeczami, to istnieje konstrukcja własności wód, choć nie ma ona wiele wspólnego z cywilistycznym pojęciem prawa własności. Prawo własności wód zarysowuje art. 211 ustawy Prawo wodne, który stanowi, że
- Wody stanowią własność Skarbu Państwa, innych osób prawnych albo osób fizycznych.
- Wody morza terytorialnego, morskie wody wewnętrzne, śródlądowe wody płynące oraz wody podziemne stanowią własność Skarbu Państwa.
- Wody stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego są wodami publicznymi.
- Śródlądowe wody płynące będące wodami publicznymi nie podlegają obrotowi cywilnoprawnemu, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie.
Zasadą bowiem jest, że wody stanowią własność Skarbu Państwa, a uprawnienia właścicielskie wykonują przede wszystkim „Wody Polskie”. Nie jest to oczywiście dziwne, bo tak cenne zasoby należą przede wszystkim do ogółu społeczeństwa.
Własność wód na własnej działce
Ustawodawca reguluje również problematykę własności wód na terenie nieruchomości w odniesieniu do właścicieli gruntów – na przykład osób fizycznych. Artykuł 214 ustawy Prawo wodne stanowi bowiem, że:
Śródlądowe wody stojące, woda w rowie oraz woda w stawie, który nie jest napełniany w ramach usług wodnych, ale wyłącznie wodami opadowymi lub roztopowymi lub wodami gruntowymi, znajdujące się w granicach nieruchomości gruntowej stanowią własność właściciela tej nieruchomości.
Oznacza to, że tylko wody wymienione powyżej stanowią własność właściciela (osoby fizycznej) gruntu, na którym się znajdują. Do powyższego katalogu z pewnością wpisują się jeziora, stawy, czy inne stojące wody, które znajdują się na gruncie.
