Niestety, polska ochrona zdrowia wciąż pozostawia wiele do życzenia. Często przekonują się o tym pacjenci z różnego rodzaju dolegliwościami bólowymi. Lekarze ignorują ich objawy lub starają się dowodzić, że ból jest nieodłącznym elementem procesu zdrowienia. Ewentualnie – że dolegliwości bólowe są normalne ze względu na wiek lub też schorzenia. Leczenie bólu jest jednak jednym z podstawowych praw pacjenta, a lekarz nie może ignorować dolegliwości w tym zakresie.
Leczenie bólu jednym z podstawowych praw pacjenta
Słuchając opowieści naszych babć, czy dziadków można się złapać za głowę. Wiejski lekarz obcęgami wyrywający pacjentowi ząb, bez znieczulenia i bez zapisania mu środków przeciwbólowych? Jeszcze kilka dekad temu było to normalne. Tak samo, jak szycie ran „na żywca”, czy zachwalanie bólu, który „świadczy przecież o tym, że żyjemy”. Niestety, czasem można odnieść wrażenie, że w podejściu niektórych medyków niewiele się zmieniło.
Pacjenci, którzy często skarżą się na dolegliwości bólowe, mogą być przez lekarzy ignorowani. Zwłaszcza jeżeli są w podeszłym wieku lub borykają się z różnego rodzaju chorobami przewlekłymi. Takie podejście jednak obecnie nie może być zaakceptowane, zwłaszcza w obliczu regulacji z art. 20a ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Zgodnie z tym przepisem, każdy ma prawo do leczenia bólu, a lekarze mają podejmować działania polegające na określeniu stopnia natężenia bólu, leczeniu bólu oraz monitorowaniu skuteczności tego leczenia.
Z bólem zmaga się co czwarty Polak
Ból nie jest normalny, utrudnia funkcjonowanie i obniża komfort życia. Nieleczony może być przyczyną wielu problemów, w tym również problemów psychicznych. A dane dotyczące dolegliwości bólowych Polaków są zatrważające. Zgodnie z opublikowanym w 2023 roku przez Rzecznika Praw Pacjenta raportem:
Badania epidemiologiczne wskazują, że w Polsce z powodu bólu przewlekłego cierpi 27% dorosłych osób. W przypadku osób powyżej 65. roku życia, aż 55%. Żyją oni na co dzień z bólem przewlekłym, o różnym nasileniu i etiologii. Co istotne, 20% z tych osób deklaruje, że nie byłyby w stanie tolerować silniejszego bólu.
Lekarz nie ma zatem prawa ignorowania objawów pacjenta, nawet jeżeli jedynym objawem jest ból. Po pierwsze, musi on wykonać badania (w tym zebrać dokładny wywiad od pacjenta) i próbować ustalić przyczynę bólu, aby następnie ją leczyć. Równocześnie jednak lekarz powinien podjąć wszelkie działania, aby wyleczyć (czy też uśmierzyć) sam ból. Zaniechanie tego obowiązku jest złamaniem praw pacjenta.
Leczenie bólu nie tylko w szpitalu
Artykuł 20a, czyli leczenie bólu, zostało wprowadzone do praw pacjenta w 2017 roku. Przez 7 lat jednak opieka w tym zakresie wciąż kuleje, w związku z czym wprowadzane są kolejne zmiany, a Ministerstwo Zdrowia określa odpowiednie standardy. Obecnie standardy wywiadu z pacjentem oraz standardy leczenia w zakresie bólu określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 lutego 2023 r. w sprawie standardu organizacyjnego leczenia bólu w warunkach ambulatoryjnych.
Zgodnie z tym rozporządzeniem, leczenie bólu ma odbywać się nie tylko w szpitalu, ale już na poziomie kontaktu z lekarzem rodzinnym. To właśnie w przychodniach POZ mają być prowadzone pierwsze rozpoznania i próby postawienia odpowiedniej diagnozy. W przypadku wyczerpania możliwości pacjent może zostać odesłany do szpitala, może również skorzystać z pomocy w specjalistycznej poradni leczenia bólu. Warto zaznaczyć, że samo przepisanie środków bólowych nie jest rozwiązaniem. Może ono (a nawet powinno) towarzyszyć działaniom, dążącym do postawienia diagnozy i wykluczenia przyczyny bólu. Jak bowiem podkreśla Rzecznik Praw Pacjenta:
Prawo do leczenia bólu jest prawem każdego pacjenta. Jest częścią prawa do poszanowania intymności i godności, co oznacza, że zagadnienie wolności od bólu wiąże się przede wszystkim z poczuciem godności każdego człowieka. Rozporządzenie zagwarantuje skuteczną realizację tego prawa, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, wszystkim chorym, którzy cierpią z powodu bólu, w ramach świadczeń opieki zdrowotnej, bez względu na źródło tego bólu, wiek pacjenta oraz miejsce jego pobytu i leczenia.
