Likwidacja praktyk absolwenckich. Bezwzględny obowiązek płatności
Projektowana ustawa o stażach ma uchylić obowiązującą ustawę o praktykach absolwenckich. To bardzo ważna zmiana, ponieważ praktyki absolwenckie zostaną zastąpione stażami regulowanymi nowym projektem. W konsekwencji zostanie zlikwidowana prawna możliwość oferowania bezpłatnych praktyk, tak jak ma to miejsce w tym momencie.
Obecny system jest chaotyczny. Staże są regulowane przez system oświaty, szkolnictwa wyższego, urzędy pracy oraz sam rynek pracy. Ten brak jednolitych standardów sprawia, że jakość stażu i jego warunki zależą wyłącznie od dobrej woli pracodawców. Badania przeprowadzone w 2023 roku na zlecenie MRPiPS wskazały, że ponad jedna trzecia firm oferowała tylko bezpłatne praktyki. Projekt uderza w tych, którzy wykorzystywali nieodpłatne praktyki do pokrywania bieżącego zapotrzebowania na tanią pracę.
Standardy unijne. Opiekun stażu i 6 miesięcy pracy
Projekt ustawy uwzględnia kierunkowe zalecenia Komisji Europejskiej, sformułowane w projekcie wzmocnionego zalecenia Rady w sprawie ram jakości staży z 2024 roku. Nowe standardy mają mieć zastosowanie do wszystkich stażystów, niezależnie od ich statusu prawnego.
Kierunki przyjętych rozwiązań są jednoznaczne i rygorystyczne. Przede wszystkim, staże muszą mieć pisemną formę umowy stażowej. Obowiązek dotyczy zapewnienia stażystom sprawiedliwego wynagrodzenia, które musi brać pod uwagę intensywność pracy oraz wagę komponentu edukacyjno-szkoleniowego. Rozsądny czas trwania staży nie powinien przekraczać sześciu miesięcy, z wyjątkiem obiektywnie uzasadnionych przypadków.
Ochrona socjalna i kontrola nadużyć. Pracodawca odpowiedzialny
Nowe prawo zobowiązuje pracodawców do zapewnienia stażystom adekwatnej ochrony socjalnej i dostępu do ubezpieczeń społecznych. Pracodawca będzie zobowiązany do wyznaczenia opiekuna stażu, który ma dbać o komponent edukacyjny.
Projekt przewiduje również utworzenie specjalnych kanałów zgłaszania przez stażystów nadużyć i złych warunków pracy. W ten sposób system ma stać się bardziej przejrzysty, a monitorowanie przestrzegania praw stażystów nie będzie już zależało tylko od ich indywidualnej zdolności do dochodzenia roszczeń. Firmy będą miały obowiązek umieszczania informacji o zasadach i warunkach stażu w ogłoszeniach rekrutacyjnych.
Obecnie brakuje instytucji, która bezpośrednio monitoruje przestrzeganie praw stażystów, co sprzyjało nadużyciom i unikania zatrudnienia pracowniczego. Nowa ustawa ma wejść w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Oznacza to, że firmy będą musiały w krótkim czasie dostosować swoje systemy wynagradzania. Dotychczasowa swoboda w organizowaniu bezpłatnych praktyk zostanie zastąpiona rygorystycznymi wymogami unijnymi.
