Proces uszczelniania systemu podatkowego trwa. Szykuje się nowelizacja ustawy o KAS. Nowe uprawnienia Krajowej Administracji Skarbowej pozwolą urzędnikom na praktycznie nieograniczony dostęp do rachunków bankowych podatników, w czasie trwania kontroli skarbowej. Pod lupą znajdą się również pełnomocnicy do kont. Przepisy mają pomóc w zwalczaniu unikania opodatkowania.
Czego od banku może żądać KAS?
Teoretycznie nie jest to nic nowego. Na chwilę obecną, naczelnicy urzędów skarbowych posiadają analogiczne uprawnienia, jednak umocowane inną podstawą, a mianowicie art. 182-185 ordynacji podatkowej. Oznacza to, że na ten moment urzędnicy nie mają podstaw prawnych by żądać od banku np. dostępu do niektórych informacji (np. historii rachunku bankowego). Takie kompetencje mają natomiast organy celno-skarbowe. Nowe uprawnienia Krajowej Administracji Skarbowej ułatwią dostęp do informacji naczelnikom urzędów skarbowych. Jak dotąd, obowiązujące przepisy nakazywały wysłanie do podatnika wezwania do wyjaśnienia bądź udzielenia informacji:
„Z żądaniem sporządzenia i przekazania informacji, o których mowa w art. 182 obowiązki instytucji finansowych w postępowaniu podatkowym, upoważniony organ podatkowy może wystąpić po uprzednim wezwaniu do udzielenia informacji z tego zakresu albo do upoważnienia tego organu do wystąpienia do instytucji finansowych o przekazanie tych informacji, a strona w wyznaczonym terminie:
1) nie udzieliła informacji;
2) nie upoważniła tego organu podatkowego do wystąpienia do instytucji finansowych o przekazanie informacji, lub
3) udzieliła informacji, które wymagają uzupełnienia lub porównania z informacjami pochodzącymi z instytucji finansowej.”
Jeżeli nowelizacja przejdzie pomyślnie etap legislacyjny i wejdzie w życie, każdy naczelnik urzędu skarbowego będzie uprawniony do uzyskiwania informacji o kontach bankowych, bez uprzedniego informowania o tym podatnika. Okazuje się również, że nowelizacja ustawy o KAS nie będzie zawierała zastrzeżenia obecnego w art. 184 ordynacji podatkowej, dotyczącego obowiązku respektowania przez KAS zasad szczególnego zaufania między klientami i świadczącymi na ich rzecz usługi instytucjami finansowymi.
„1. Upoważniony organ podatkowy, występując z żądaniem, o którym mowa w art. 182 obowiązki instytucji finansowych w postępowaniu podatkowym, powinien zwracać szczególną uwagę na zasadę szczególnego zaufania pomiędzy instytucjami finansowymi a ich klientami.
1a. Jeżeli umowa z bankiem lub inną instytucją finansową została zawarta przez podatnika wspólnie z innymi podmiotami, bank nie przekazuje informacji dotyczących podmiotów, których nie dotyczy żądanie upoważnionego organu podatkowego.”
Nowe uprawnienia Krajowej Administracji Skarbowej
Głównym przedmiotem nowelizacji będzie art. 49 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej:
„Podmioty, o których mowa w art. 48 ust. 1-6, są obowiązane, na pisemne żądanie naczelnika urzędu celno-skarbowego, w związku z wszczętą kontrolą celno-skarbową w zakresie, o którym mowa w art. 54 ust. 1 pkt 1–3, lub prowadzonym postępowaniem podatkowym, do sporządzenia i przekazania posiadanych informacji dotyczących kontrolowanego, o których mowa w art. 48 ust. 1–6. Przepisy art. 48 ust. 7–11 stosuje się odpowiednio.”
Po wejściu w życie nowelizacji, z żądaniem informacji dotyczących kontrolowanego podatnika będą mogli wystąpić również naczelnicy urzędów skarbowych, w związku z prowadzonym postępowaniem bądź wszczętą kontrolą celno-skarbową lub szef KAS w związku z prowadzonym postępowaniem podatkowym.
Czemu służy nowelizacja ustawy o KAS?
Chodzi, przede wszystkim, o łatwiejszy dostęp do informacji o posiadaczach rachunków bankowych oraz ich pełnomocnikach, działających w szarej strefie. W numerze 151/2018 Dziennik Gazeta Prawna pisze:
„Kolejna zmiana pozwoli fiskusowi zidentyfikować posiadaczy podejrzanych rachunków bankowych. Chodzi o konta wykorzystywane do prowadzenia niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej lub pozyskiwania przychodów ze źródeł nieujawnionych. Zgodnie z projektem instytucje finansowe będą musiały podać imię i nazwisko, adres, telefon, adres e-mail posiadaczy takiego podejrzanego rachunku. Jeśli tego nie zrobią, narażą się na sankcję w wysokości 10 tys. zł.”
W gruncie rzeczy chodzi więc głównie o identyfikację osób działających w szarej strefie, w oparciu o nowe przepisy art. 49 a i b ustawy o KAS:
49) w art. 127:
a) ust. 2 otrzymuje brzmienie: „2. Administrator zbioru danych, o których mowa w ust. 1 pkt 2, jest obowiązany udostępnić dane na podstawie pisemnego wniosku organu, o którym mowa w ust. 1, lub osoby przez niego upoważnionej.”,
b) po ust. 2 dodaje się ust. 2a w brzmieniu: „2a. Wniosek, o którym mowa w ust. 2, zawiera: 1) oznaczenie sprawy; 2) określenie zbioru danych, z którego dane mają zostać udostępnione; 3) wskazanie danych podlegających udostępnieniu.”
Na ich mocy, dane strzeżone dotąd tajemnicą bankową, będą udostępniane organom Krajowej Administracji Skarbowej także w celach prewencyjnych. Daje to praktycznie nieograniczony dostęp do strzeżonych dotąd danych podatników. KAS zyska więc kompetencje zbliżone do tych, którymi władają służby specjalne (porównaj: Krajowa Administracja Skarbowa nowe kompetencje).
Kontrola osób nie będących stroną postępowania
Nowe uprawnienia Krajowej Administracji Skarbowej pozwolą także na uzyskanie danych o osobach nie będących stroną w postępowaniu lub kontroli skarbowej. Co to oznacza? Że instytucje finansowe będą zobligowane nie tylko udostępnić żądane informacje na temat posiadacza rachunku, ale również jego pełnomocnika lub współposiadacza. Umożliwi to organom skarbowym skuteczniejsze wykrywanie przypadków unikania opodatkowania. Ma być również skuteczną bronią na tzw. firmanctwo. Jest to zjawisko, w którym firmant, czyli osoba prowadząca działalność gospodarczą, w rzeczywistości figuruje tylko na papierze, bowiem działalność tę faktycznie prowadzi ktoś inny. Przypomnijmy, że posługiwanie się cudzym nazwiskiem lub nazwą jest przestępstwem skarbowym, zgodnie z art. 113 ordynacji podatkowej.
Dobra zmiana?
Do procesu uszczelniania systemu podatkowego zalicza się m.in. wprowadzenie JPK (jednolity plik kontrolny), uproszczenie kontroli celno-skarbowych („Kontrola celno-skarbowa reforma”) czy szereg zmian, mających na celu uproszczenie procedur skarbowych (Krajowa Administracja Skarbowa nowe kompetencje). Trudno się nie zgodzić, że w obowiązującym kształcie prawo daje podatnikom rozliczne możliwości unikania opodatkowania. Całkiem uzasadnione są jednak również niepokoje o fakt, czy – zgodnie z nomenklaturą DGP – przyznanie KAS kompetencji bez precedensu, nie będzie bez precedensu nadużywane.
