Idąc do notariusza zwykle mamy już pomysł jakiej czynności ma on dokonać, aby zrealizować nasz plan. Jednak jak to się ma do rzeczywistości? Czy notariusz całkiem bezkrytycznie wysłuchuje naszych pomysłów i spisuje naszą wolę? Otóż nie. Odmowa dokonania czynności notarialnej może być jak najbardziej realna. Co wtedy robić?
Odpowiedzialność notariusza
Na wstępie warto wziąć pod uwagę, iż notariusze za dokonane czynności ponoszą odpowiedzialność z różnych gałęzi prawa. Za źle dokonane czynności notariusz może ponosić odpowiedzialność cywilną, karną, dyscyplinarną, a także z tytułu poboru i odprowadzenia podatku. Gdy spojrzymy na to szerzej można łatwo zauważyć, iż notariuszowi z racji ciążącej na nim odpowiedzialności bardzo zależy, aby akt notarialny był zgodny z przepisami obowiązującego prawa. W zasadzie można by się wręcz pokusić o stwierdzenie, iż ma on osobisty interes w tym, aby dokonana czynność była zgodna z prawem.
Odmowa dokonania czynności notarialnej
Notariusz ocenia zgodność z prawem każdej czynności notarialnej, ma zapewniać bezpieczeństwo obrotu oraz sprawować pieczę nad interesami stron. Bez wyjątków! Dlatego też pozbawia się go możliwości dokonywania czynności na rzecz osób najbliższych, z uwagi na istniejącą uzasadnioną obawę, iż notariusz nie będzie w takiej sytuacji bezstronny. Z powyższych względów, a przede wszystkim na podstawie art. 81 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie, notariusz zobowiązany jest do odmowy dokonania czynności notarialnej, która jest sprzeczna z prawem. Należy to jednak rozumieć nie tylko jako sprzeczność z samymi przepisami, ale też z zasadami współżycia społecznego. Tak więc wszelkie czynności z zamiarem pokrzywdzenia jednej ze stron nie mogą się odbyć, a notariusz odmówi ich dokonania.
Co dalej?
Notariusz odmawiający dokonania czynności sporządzi stosowny protokół. Nie możemy jednak zapominać, iż za jego sporządzenie należy uiścić stosowną opłatę (ok 200 zł + VAT).
Następnie, aby poznać dokładne stanowisko notariusza w naszej sprawie należy zwrócić się do niego w formie pisemnej o sporządzenie uzasadnienia odmowy dokonania czynności. Mamy na to tydzień licząc od dnia odmowy, a samo uzasadnienie również zostanie sporządzone w terminie tygodniowym.
Zażalenie – jaki termin, gdzie wnosić?
Jeżeli uzasadnienie sporządzone przez notariusza nadal nie przekona nas o zasadności jego odmowy, możemy złożyć zażalenie. Środek ten ma chronić prawa jednostki w określonym stanie faktycznym. Innymi słowy jest to środek, który ma pełnić funkcję zabezpieczającą interes strony w sytuacji, gdy notariusz odmawia dokonania czynności bezzasadnie. Zażalenie wnosi się w terminie tygodniowym licząc od dnia doręczenia uzasadnienia, bądź w terminie tygodniowym od dnia, w którym powzięto informację o odmowie (w przypadku, gdy nie wnoszono o sporządzenie uzasadnienia).
Niezbędnym jest zachowanie formy pisma procesowego, jednak nie obowiązuje tu tzw. przymus adwokacki. Zażalenie wnosi się do sądu okręgowego, jednak za pośrednictwem notariusza, który dokonania czynności odmówił. Następnie rzeczony notariusz oceni czy zażalenie wniesiono słusznie (i wtedy nada zażaleniu dalszy bieg), czy też niesłusznie (a w tej sytuacji może dokonać rzeczonej czynności).
Postępowanie przed sądem
Sąd okręgowy w przedmiotowej sprawie wyda postanowienie. Mamy trzy możliwe warianty zakończenia sprawy:
- zażalenie może zostać odrzucone – gdy nie zostaną zachowane wymogi formalne i nie nastąpi ich uzupełnienie w wyznaczonym terminie,
- zażalenie może zostać oddalone – gdy sąd uzna je za bezzasadne,
- zażalenie zostanie uwzględnione.
W sytuacji, gdy sąd uwzględni zażalenie możliwym jest nakazanie notariuszowi dokonania czynności, przy czym sąd winien jest rozstrzygnąć sprawę merytorycznie, aby notariusz nie miał wątpliwości co do meritum sprawy.
