Do podstawowych obowiązków pracowniczych należy wykonywanie poleceń swoich przełożonych. Takie polecenie można wydać w każdej formie – nie tylko pisemnej czy mailowej, ale także ustnie. Pod pojęciem polecenia służbowego kryje się znacznie więcej niż tylko wykonywanie zadań wchodzących w zakres pracy. Mogą to być także dodatkowe czynności związane z procesem pracy – na przykład te dotyczące dbałości o dobro pracodawcy i ochrony jego mienia. Poleceniem służbowym jest także odwołanie z urlopu wypoczynkowego, zobowiązanie do pracy w godzinach nadliczbowych czy czasowe przeniesienie do innej odpowiedniej pracy na maksymalnie 3 miesiące.

Podporządkowanie pracodawcy nie oznacza jednak, że każdego jego polecenie można i trzeba wykonać. W niektórych przypadkach możliwa jest odmowa wykonania polecenia służbowego. Chodzi tu o sytuacje wymienione w artykule 100. Kodeksu pracy.

Przede wszystkim pracownik może odmówić wykonania polecenia służbowego, jeśli jest ono sprzeczne z prawem (np. gdy pracodawca poleca mu naruszenie godności osobistej innego pracownika czy sfałszowanie dokumentów firmowych). Jeżeli w konsekwencji zostanie zwolniony, ma prawo odwołać się do sądu pracy. W takim wypadku musi jednak wykazać, że dane zdarzenie miało miejsce. Gdy pracodawca wydaje polecenie sprzeczne z prawem, najlepiej więc poprosić go, by zrobił to na piśmie, a następnie również w formie pisemnej odmówić wykonania polecenia ze względu na jego sprzeczność z prawem. W innym wypadku konieczne będzie znalezienie świadków zdarzenia, którzy potwierdzą, że pracodawca wydał polecenie sprzeczne z prawem. Co więcej, bezrefleksyjne wykonanie polecenia sprzecznego z prawem może skutkować rozwiązaniem umowy o pracę.

Drugim przypadkiem jest sprzeczność polecenia z umową o pracę. Może się zdarzyć, że pracodawca poleca pracownikowi wykonanie czynności niemieszczących się w jego obowiązkach. Wyjątkiem jest tu zmiana warunków pracy w ramach polecenia służbowego - czasowe powierzenie innej pracy. Co ważne, taka praca musi być jednak odpowiednia, a więc zgodna z kwalifikacjami i wynagrodzeniem pracownika. W przeciwnym przypadku możliwa jest odmowa wykonania polecenia służbowego.

Jeśli pracownik odmówi wykonania polecenia, które nie jest sprzeczne z prawem czy umową o pracę, musi liczyć się z konsekwencjami. Niewykonanie podstawowych obowiązków pracowniczych może skutkować nałożeniem na pracownika kary porządkowej lub wypowiedzeniem umowy o pracę.

W niektórych przypadkach możliwe jest także rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (w trybie dyscyplinarnym). Dotyczy to sytuacji, w których odmowę wykonania polecenia można uznać za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Takim przypadkiem może być na przykład niestawienie się pracownika na żądanie pracodawcy w siedzibie firmy albo odmowa wykonania tymczasowo powierzonej innej, odpowiedniej pracy.