Co do zasady okres wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony wynosi od 2 tygodni do 3 miesięcy. Istnieją jednak sytuacje, w których rozwiązanie nastąpi ze skutkiem natychmiastowym. Przyczyny mogą leżeć zarówno po stronie pracodawcy, jak i pracownika i nie zawsze nawet muszą być zawinione.
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracodawcę
Wypowiedzenie umowy bez okresu wypowiedzenia musi spełniać pewne wymogi formalne. Przede wszystkim wymagana jest forma pisemna, a także wskazanie przyczyny, z powodu której stosunek pracy został rozwiązany. Kodeks pracy zapewnia pracodawcy szersze możliwości rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia niż ma to miejsce w przypadku pracownika. Poszczególne przyczyny wymienione zostały w artykule 52 i 53 Kodeksu pracy. Co ważne, nie w każdym przypadku przyczyna będzie wiązała się z winą pracownika. Ustawa przewiduje bowiem także takie sytuacje, w których stosunek pracy zostanie rozwiązany bez wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych.
Wina pracownika
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia zgodnie z artykułem 52. Kodeksu pracy może nastąpić w takich przypadkach jak:
- Ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych
- Popełnienie przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
- Zawiniona przez pracownika utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Kodeks pracy przewiduje jednak dalsze ograniczenia związane z natychmiastowym rozwiązaniem umowy o pracę. Niedopuszczalne jest ono po upływie miesiąca od dnia, w którym pracodawca dowiedział się o okolicznościach uzasadniających rozwiązanie umowy. Ponadto, jeśli w zakładzie pracy funkcjonuje organizacja związkowa, przed podjęciem decyzji o rozwiązaniu umowy konieczne jest skonsultowanie się z nią.
Naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych
Nie każde naruszenie obowiązków pracowniczych sprawi, że możliwe będzie rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracodawcę. Naruszenia te muszą być bowiem ciężkie i dotyczyć podstawowych obowiązków pracowniczych. Za podstawowe obowiązki pracy uznaje się te dotyczące spraw najważniejszych w kontekście celu nawiązania stosunku pracy oraz istoty więzi prawnej nawiązanej pomiędzy pracownikiem a pracodawcą. Przykładami ciężkich naruszeń może być więc niewykonanie poleceń związanych z pracą, naruszenie obowiązku pozostawania w dyspozycji pracodawcy, nieprzestrzeganie przepisów BHP czy naruszenie zakazu konkurencji. Pracodawca obowiązany jest za każdym razem dołożyć należytej staranności przy ocenie zaniedbania obowiązków pracowniczych, a także wziąć pod uwagę intencje pracownika.
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia a popełnienie przestępstwa lub utrata uprawnień
Popełnienie przez pracownika przestępstwa będzie uprawniało do rozwiązania umowy o pracę w trybie natychmiastowym, jeśli przestępstwo to będzie zawinione, dokonane w trakcie trwania stosunku pracy, a także oczywiste lub stwierdzone prawomocnym wyrokiem. Podobnie w przypadku utraty uprawnień niezbędnych do wykonywania zawodu – również musi być ono zawinione, oczywiste i stwierdzone przez odpowiedni organ. Istnieją także sytuacje, w których z powodu jednego czynu możliwe będzie rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z kilku przyczyn – na przykład gdy osoba zatrudniona na stanowisku kierowcy pod wpływem alkoholu w czasie pracy spowoduje wypadek .
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia bez winy pracownika
Zdarzają się jednak także sytuacje, w których trudno mówić o winie pracownika. Mimo tego pracodawca będzie miał możliwość rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Dzieje się tak w przypadku, gdy niezdolność pracownika do pracy trwa:
- dłużej niż 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,
- dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową – co do zasady więc nieobecność przekraczająca 182 dni
- dłużej niż miesiąc – w przypadku usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn niż te wymienione powyżej.
Również tutaj przewidziane zostały jednak dalsze ograniczenia. Przede wszystkim umowa o pracę nie może zostać rozwiązania w okresie pobierania zasiłku z tytułu opieki nad dzieckiem. Jeśli natomiast pracownik znajduje się w odosobnieniu z powodu choroby zakaźnej, umowy nie można rozwiązać w czasie pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nie będzie także możliwe, jeśli pracownik stawi się do pracy w związku z ustaniem przyczyny nieobecności. Jeśli natomiast umowa z pracownikiem zostanie rozwiązana w trybie artykułu 53, a przyczyny w ciągu 6 miesięcy ustaną i pracownik zgłosi się do pracy – pracodawca powinien w miarę możliwości zatrudnić go ponownie.
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika
Pracownik ma nieco węższy katalog przyczyn rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Wskazane zostały one w artykule 55 Kodeksu pracy. Jednym z powodów może być sytuacja, w której wydane zostało orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika. W takim wypadku pracodawca obowiązany jest przenieść pracownika w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy. Musi to być jednak praca odpowiednia nie tylko ze względu na stan zdrowia, ale i kwalifikacje zawodowe. Nie w każdym zakładzie pracy możliwe jest jednak znalezienie innego stanowiska spełniającego oba te wymogi. W takim wypadku pracownik uprawniony będzie do rozwiązania umowy w trybie natychmiastowym.
Ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków
Inną przyczyną uprawniającą do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia jest dopuszczenie się przez pracodawcę ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika. W takim wypadku pracownik nie tylko będzie mógł rozwiązać umowę, ale także przysługiwać mu będzie odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Jeśli natomiast umowa o pracę została zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy – będzie to wynagrodzenie przysługujące za okres 2 tygodni.
