Odwołanie darowizny: kiedy jest to możliwe?
Mogłoby się wydawać, że po przekazaniu darowizny obdarowany musi martwić się jedynie tym, by dopełnić niezbędnych formalności (np. zgłosić fakt jej otrzymania do US itd., w zależności od kwoty i tego, kto przekazał darowiznę). Tymczasem należy pamiętać, że możliwe jest również odwołanie darowizny - czyli sytuacja, w której obdarowujący wycofuje się z przekazania darowizny (i chce ją odzyskać).
Do odwołania darowizny nie dochodzi jednak często. Obdarowujący musi bowiem wykazać, że obdarowany dopuścił się rażącej niewdzięczności. Zgodnie z art. 898 par. 1 Kodeksu cywilnego,
Czym jednak jest rażąca niewdzięczność? Przepisy prawa wprost jej nie definiują. Nie będzie to oczywiście każde negatywne zachowanie obdarowanego wobec darczyńcy. Z rażącą niewdzięcznością będziemy mieć do czynienia wtedy, gdy obdarowany celowo (umyślnie) zachował się w sposób nieprzyjazny darczyńcy - dopuścił się przeciwko niemu przestępstwa czy naruszył obowiązki wynikające ze stosunków osobistych łączących go z darczyńcą. Darczyńca musi jednoznacznie negatywnie (i wyraźnie) odczuć skutki tego zachowania. Jednocześnie zachowanie to nie musi wcale naruszać prawa, tak samo jak nie musi to być konkretne działanie - równie dobrze może być to zaniechanie.
Odwołanie darowizny: kiedy można mówić o rażącej niewdzięczności?
Najlepiej jednak posłużyć się przykładami. Rażącą niewdzięcznością nie będzie na przykład kłótnia (nawet poważna) z darczyńcą, ale już np. próba okradzenia go, odmowa pomocy w bardzo trudnej sytuacji, wykorzystanie słabszej kondycji umysłowej (ze względu na proces starzenia się lub chorobę) do osiągnięcia własnych korzyści - jak najbardziej. Co ważne, zachowanie obdarowanego wcale nie musi dotyczyć bezpośrednio darczyńcy - równie dobrze może chodzić o działanie lub zaniechanie np. względem dzieci darczyńcy.
Jednocześnie warto zdawać sobie sprawę z faktu, że jeśli obdarowany uzyska przebaczenie darczyńcy, to darczyńca traci podstawę do odwołania darowizny z powodu danego aktu niewdzięczności.
Należy też liczyć się z tym, że każdy potencjalny akt niewdzięczności jest osobno rozpatrywany i oceniany - m.in. w zależności od kontekstu. Darczyńca, który chce odwołać darowiznę z powodu aktu niewdzięczności musi być przygotowany na to, że będzie musiał zgromadzić odpowiednie dowody.
Odwołanie darowizny także kiedy nie została jeszcze wykonana
Odwołanie darowizny z powodu rażącej niewdzięczności dotyczy darowizny już wykonanej. Może jednak zdarzyć się, że darczyńca będzie chciał odwołać darowizną niewykonaną - i do tego również ma prawo w określonych okolicznościach. Wystarczy, że po zawarciu umowy darowizny jego stan majątkowy ulegnie takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie nastąpi bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania - przy czym chodzi tu o usprawiedliwione potrzeby i/lub ciążące na nim obowiązki alimentacyjne. Co ważne, nie ma znaczenia, z jakiego powodu dojdzie do pogorszenia stanu majątkowego - istotne jest to, jak to wpłynie na funkcjonowanie darczyńcy i jego najbardziej podstawowe zobowiązania.
Odwołanie darowizny: kiedy należy złożyć specjalne oświadczenie?
Jeśli darczyńca chce odwołać darowiznę (i ma ku temu uzasadnione powody), to powinien złożyć oświadczenie. W przypadku darowizny niewykonanej musi nastąpić to jak najszybciej (przed jej wykonaniem). Jeśli chodzi o darowiznę odwołaną z powodu rażącej niewdzięczności, to może to nastąpić nawet po wielu latach. Istotne jest jednak, by darczyńca złożył oświadczenie nie później niż w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się o akcie niewdzięczności.
