Gdyby na ulicach Warszawy przeprowadzono ankietę na temat tego jakie przestępstwa w polskim prawie karnym są zagrożone karą 25 lat pozbawienia wolności pewnie wiele osób z marszu udzieliło by odpowiedzi zabójstwo, po dłuższym zastanowieniu być może część z ankietowanych wymieniłaby przestępstwa terrorystyczne, myślę jednak że nikt nie wpadłby na to, że za podrobienie podpisu na wekslu można trafić za kratki nawet aż na 25 lat. Tak, to nie żart za porobienie podpisu na „świstku papieru” można spędzić resztę swojego życia za kratami, więc warto o tym pamiętać.
Weksel. Co to takiego?
Dziś weksle wszystkim kojarzą się z dokumentami, które są podpisywane podczas zawierania różnego typu umów z bankami i instytucjami finansowymi. Każdy słyszał o wekslu in blanco lub wekslu niezupełnym ale gdyby „Kowalskiego” zapytać czym jest weksel? to ten pewnie miałby problemy z wytłumaczeniem jego roli w obrocie. Weksel natomiast jest papierem wartościowym pełniącym rolę pieniądza; stanowi bowiem bezwarunkowe polecenie zapłaty wskazanej w nim sumy pieniężnej, choć obecnie głównie jego rolą jest zabezpieczenie roszczeń.
Weksle swoje początki zawdzięczają kupcom, którzy przemierzali w poprzednich wiekach Europę i bankom, które tym kupcom ułatwiały robienie interesów. Aby nie nosić przy sobie dużych ilości gotówki kupcy deponowali je w banku, te z kolei umożliwiły kupcom wystawianie dokumentów, uprawniających posiadające je osoby do podjęcia z rachunku kupca wskazanej w nim sumy pieniężnej. Sama nazwa weksel swe źródło ma w niemieckim słowie wechsel- zamieniać. Bowiem właśnie na tym polegała rola weksla- można go było zamienić na pieniądze.
Obecnie – jak wspomniałem – weksle służą zabezpieczeniu umów ponieważ przyspieszają dochodzenie roszczeń i obniżają opłaty sądowe. Nie zmienia to jednak ich charakteru, gdyż w każdym przypadku weksel stanowi papier wartościowy.
Podrobienie weksla- to podrobienie pieniądza.
Weksel w obrocie pełni rolę pieniądza, a tym samym pod kątem prawnokarnym jest tak samo chroniony jak ten drugi. Bezpieczeństwo obrotu gospodarczego wymaga bowiem aby wszyscy posługiwali się wyłącznie autentycznymi środkami płatniczymi. W przeciwnym wypadku mogłoby dojść do anarchii. W Polsce autentyczność pieniędzy i innych środków płatniczych jest chroniona przez art. 310 §1 k.k. zgodnie z jego treścią:
Kto podrabia albo przerabia polski albo obcy pieniądz, polski albo obcy znak pieniężny, który został ustalony jako prawny środek płatniczy, jednak nie został jeszcze wprowadzony do obiegu, inny środek płatniczy albo dokument uprawniający do otrzymania sumy pieniężnej albo zawierający obowiązek wypłaty kapitału, odsetek, udziału w zyskach albo stwierdzenie uczestnictwa w spółce lub z pieniędzy, innego środka płatniczego albo z takiego dokumentu usuwa oznakę umorzenia, podlega karze pozbawienia wolności od lat 5 do 25.
Podrobienie weksla może polegać na podrobieniu podpisu wystawcy (podpisaniu się czyimś imieniem i nazwiskiem pod wekslem) ale także na podrobieniu podpisu osoby, która za ten weksel poręcza. W jednym i w drugim przypadku bowiem taki papier wartościowy będzie fałszywy. Czyn ten stanowi zbrodnię (przestępstwo zagrożone dolną granicą zagrożenia w wymiarze co najmniej 3 lat pozbawienia wolności) co dla potencjalnego sprawcy jest wyjątkowo niekorzystne. W przypadku zbrodni sąd co do zasady nie ma innej możliwości niż orzeczenie kary bezwzględnego pozbawienia wolności, ponadto zagrożenie wysoką karą stanowi samodzielną przesłankę stosowania środka zapobiegawczego np. w postaci tymczasowego aresztowania. Każda osoba, która zastanawia się zatem czy podpisać weksel za żonę, mamę czy inną osobę, która np. za ten weksel poręcza powinna się kilka razy zastanowić czy gra jest warta świeczki. W skrajnym przypadku sprawca może trafić do więzienia nawet na 25 lat. Podrobienie weksla jest więc karane surowiej niż podrobienie innego dokumentu np. testamentu (art. 270 par. 1 k.k.), gdyż w tym drugim przypadku sprawcy grozi kara od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności.
Jak od każdej zasady są jednak wyjątki.
Podrobienie podpisu na wekslu- bez znaczenia czy wręczonym drugiej osobie jako zabezpieczenie umowy czy bezwarunkowe polecenie zapłaty- jest surowo karane na gruncie polskiego prawa karnego. Od tej zasady, zresztą jak od każdej, są jednak wyjątki. Potencjalny sprawca może uchylić się od odpowiedzialności karnej np. jeżeli pozostaje w usprawiedliwionym błędzie co do znaczenia dokumentu pod którym składa swój podpis. Jeżeli więc sprawca nie zdaje sobie sprawy, iż podrobienie podpisu na wekslu jest równoznaczne z podrobieniem pieniądza to może uniknąć odpowiedzialności karnej albo odpowiadać za ten czyn na podstawie łagodniejszego przepisu np. wspominanego art. 270 §1 k.k., co wynika chociażby z sentencji wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 24 marca 2022 r., II AKa 608/21:
Z racji doświadczenia życiowego i wykształcenia oskarżonej, która nie jest prawnikiem, nie sposób jest przyjąć, że był to błąd nieusprawiedliwiony. Nie posiadała wiedzy, iż podrobiony przez nią dokument tj. weksel in blanco, stanowi rodzaj papieru wartościowego, zaś własnoręczne jego sporządzenie, na zwykłej kartce papieru i opatrzenie słowem „weksel”, nadaje temu dokumentowi szczególną rangę i zwiększa zakres odpowiedzialności karnej w przypadku jego podrobienia, zwłaszcza pod względem wysokości ustawowej sankcji.
