Biedny Polak po szkodzie. W taki sposób można sparafrazować popularne ludowe przysłowie na potrzeby ukazania losu przedsiębiorcy, którego auto uległo uszkodzeniu i który zdecydował się usunąć tę szkodę z OC sprawcy. Fiskus twierdzi bowiem, że w takiej sytuacji kwota otrzymanego odszkodowania, niezależnie od tego czy otrzymano je gotówką, czy też w ramach rozliczenia bezgotówkowego poprzez zapłatę na rzecz serwisu samochodowego stanowi przychód z działalności gospodarczej i to nawet jeżeli przedsiębiorca koszty tej naprawy rozlicza w części albo gdy w ogóle nie ma takiej możliwości.
Odszkodowanie jako przychód podatkowy przedsiębiorcy.
Zgodnie z treścią art. 14 ust. 2 pkt 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej są otrzymane odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej. Z przytoczonej regulacji wprost zatem wynika, że wszelkie odszkodowania otrzymane przez osobę fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą stanowią dla niej opodatkowany przychód na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Oczywiście to, że wpływ określonej kwoty pieniężnej na nasze konto stanowi przychód nie sprawia, iż automatycznie jest ono opodatkowany, gdyż w Polsce co do zasady opodatkowane są dochody, a ponadto ustawa przewiduje całą masę zwolnień określonych przychodów od podatku.
Kiedy odszkodowanie jest wolne od podatku?
W naszych realiach co do zasady zwolnione z podatku dochodowego są odszkodowania otrzymane przez osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej. W przypadku przedsiębiorców ta sytuacja kształtuje się zgoła inaczej. Zgodnie bowiem z treścią art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zwolnione od podatku są kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, z wyjątkiem m. in. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane zgodnie z art. 27 ust. 1 lub art. 30c. ustawy o PIT.
Oczywiście pod pewnymi warunkami przedsiębiorca również może skorzystać ze zwolnienia z podatku ale zwolnienie to nie dotyczy odszkodowań za uszkodzenia samochodu osobowego wykorzystywanego w działalności gospodarczej. W przypadku otrzymania takiego odszkodowania przedsiębiorca zawsze musi rozpoznać przychód podatkowy. Wynika to wprost z treści art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z którym wolne od podatku są odszkodowania za szkody w środku trwałym, z wyłączeniem samochodu osobowego, w części wydatkowanej w roku podatkowym lub w roku bezpośrednio po nim następującym na remont tego środka trwałego albo na zakup lub na wytworzenie we własnym zakresie środka trwałego zaliczonego zgodnie z Klasyfikacją Środków Trwałych (KŚT) wydaną na podstawie odrębnych przepisów do tego samego rodzaju co środek trwały, z którym związana była ta szkoda.
Przekładając z prawniczego na „nasze” jeżeli uszkodzeniu ulegnie środek trwały np. maszyna służąca do produkcji i przedsiębiorca otrzymane odszkodowanie przeznaczy na jej remont albo na zakup nowej maszyny to kwota otrzymanego odszkodowania będzie zwolniona z podatku. Jeżeli jednak uszkodzeniu ulegnie samochód osobowy, którym przedsiębiorca się porusza to ze zwolnienia skorzystać nie będzie mógł.
A co jeśli szkodę rozliczę bezgotówkowo z zakładem naprawczym?
Zdaniem Fiskusa bez znaczenia pozostaje fakt czy odszkodowanie za uszkodzone auto przedsiębiorca otrzyma w gotówce czy też otrzyma je bezgotówkowo w ramach naprawy z OC sprawcy. W każdym przypadku kwota otrzymanego odszkodowania będzie w 100% stanowiła dla przedsiębiorcy przychód podatkowy bez znaczenia pozostaje to czy używa on auto wyłącznie do celów działalności gospodarczej czy korzysta z niego w celach mieszanych.
Taka interpretacja przepisów może budzić zdziwienie ponieważ z treści art. 14 ust. 3 pkt 3a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wynika, że za przychód podatkowy nie uznaje się zwróconych podatnikowi wydatków niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodu. Fiskus uważa jednak, że w przypadku usuwania szkody z OC sprawcy przedsiębiorca nie ponosi żadnego wydatku, gdyż naprawa następuje z OC sprawcy. Skoro nie poniesiono wydatku to nie można mówić o zwrocie jego zwrocie. Otrzymane odszkodowanie jest świadczeniem wynikającym z postanowień umowy ubezpieczenia i stanowi wyrównanie poniesionego wydatku (na pokrycie szkody z majątku podatnika), w kwocie odpowiadającej poniesionemu przez podatnika wydatkowi, a nie zwrot tego wydatku. Tym samym kwoty wypłaconych odszkodowań, nawet na pokrycie wydatków poniesionych przez podatnika niezaliczanych do kosztów uzyskania przychodów, nie stanowią zwrotu wydatków, w rozumieniu art. 14 ust. 3 pkt 3a ustawy. Tak wynika m.in. z interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS z 2 grudnia 2020 roku (nr 0115-KDIT1.4011.695.2020.1.MR).
Jak to wygląda w praktyce?
Taka interpretacja przepisów prawa podatkowego przez Fiskusa jest oczywiście skrajnie niekorzystna dla ludzi interesu. Załóżmy bowiem, że przedsiębiorca ma w środkach trwałych ujęte auto osobowe, które wykorzystuje również w celach prywatnych. W takiej sytuacji wydatki związane z eksploatacją tego pojazdu stanowią KUP w 75%. Załóżmy następnie, że ten przedsiębiorca, zagoniony jak to w życiu bywa, miał stłuczkę z winy drugiego kierowcy i ubezpieczyciel tego kierowcy zdecydował się na pokrycie szkody wyrządzonej owym zdarzeniem. Przedsiębiorca zdecydował się na usunięcie szkody w formie bezgotówkowej.
Koszty naprawy wyceniono na 25 tysięcy złotych i przelano je bezpośrednio na rachunek bankowy serwisu. Przedsiębiorca nie otrzymał w tej sytuacji żadnych środków, de facto otrzymał naprawę pojazdu, który został uszkodzony nie z jego winy. Niemniej jednak w myśl art. 14 ust. 2 pkt 12 ustawy o PIT otrzymane przez serwis środki pieniężne będą stanowiły dla niego przychód z działalności gospodarczej.
Podatek płaci się od dochodu, więc przy usunięciu szkody też są jakieś koszty?
W teorii w praktyce w przypadku stłuczki możliwość zaliczenia kosztów naprawy do KUP jest iluzoryczna. Jeżeli bowiem przedsiębiorca nie ma dobrowolnego ubezpieczenia AC i jak wskazałem powyżej szkodę pokrywa z ubezpieczenia OC sprawcy to wydatek z tym związany (otrzymane wynagrodzenie) nie będzie stanowił dla niego kosztu uzyskania przychodu, cała więc „otrzymana” kwota odszkodowania będzie stanowiła dochód przedsiębiorcy, od którego będzie musiał zapłacić PIT- przy założeniu stawki liniowej 19%- jego kwota wyniesie 4.750,00 zł.
Jeżeli natomiast szkodę usunie z własnego OC to 75% wydatków będzie stanowiło dla niego KUP, więc podstawę opodatkowanie będzie stanowić kwota 25.000- 25.000×75%= 25.000-18.750= 6.250,00 zł, o której będzie musiał zapłacić PIT w wysokości (1.187,50 zł- 19%).
W najbardziej skrajnym przypadku mamy więc 100% przychodu z odszkodowania i 0 kosztów. Nie dość, że brak auta stanowi dla każdego znaczną dolegliwość to jeszcze za całą tą zabawę trzeba będzie zapłacić podatek. Poza kwestiami podatkowymi przedsiębiorca poszkodowany w stłuczce musi liczyć się z tym, że przychód z tego zdarzenia może wpłynąć na przekroczenie limitów umożliwiających skorzystanie z preferencyjnego ZUS.
Czy nie ma możliwości uniknięcia zapłaty podatku od odszkodowania?
Morał z powyższej historii jest takie, że wypadało by więc auta nie naprawiać i jeździć po ulicach gratem narażającym na niebezpieczeństwo siebie i innych uczestników ruchu drogowego… albo korzystać z auta na podstawie umowy leasingu. W takiej sytuacji auto do chwili jego wykupu, który jest odrębną od umowy leasingu transakcją gospodarczą, stanowi własność finansującego i to on jest beneficjentem ewentualnych odszkodowań, a nie przedsiębiorca korzystający z auta, a tym samym nie odnosi on z tego tytułu dodatkowego przychodu. Takie stanowisko zajął Fiskus w interpretacji indywidualnej nr 0115-KDIT3.4011.410.2022.3.AWO
