Zbliża się Wszystkich Świętych, wielu z nas przy okazji tego święta, oprócz posprzątania części materialnej grobu, zainteresuje się również jego stanem prawnym. Listopad to czas odwiedzania grobów bliższej i dalszej rodziny, a te podobnie jak inne aspekty naszego życia mają swój status prawny, o który żyjący powinni się zatroszczyć. Prawo do grobu, komu przysługuje, na kim spoczywają prawa i obowiązki, wynikając z jego posiadania?
Czym jest prawo do grobu?
Prawo do grobu jest szeregiem uprawnień, nieposiadających swojej zbiorczej ustawowej definicji. Składa się na nie zarówno prawo do pochówku, jak i kultu osoby zmarłej. Z jednej strony jest więc związane z prawem materialnym, które wynika choćby z ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych. Z drugiej z przysługujących nam dóbr osobistych, uregulowanych w kodeksie cywilnym.
Prawo do grobu przysługuje rodzinie, której członkowie są najczęściej również osobami władającymi grobem. Takie osoby ujawnione są w księdze grobu, znajdującej się u zarządcy cmentarza.
Obowiązki osoby uprawnionej do grobu
Pierwszym nasuwającym się obowiązkiem osoby władającej grobem są opłaty. Obowiązek ich uiszczenia wynika z przywołanej wyżej ustawy, natomiast wysokość ustala zarządca cmentarza – rada gminy, miasta albo związek wyznaniowy. Opłata jest czymś na kształt przedłużenia dzierżawy miejsca pochówku. Okres na jaki jest ono wykupowane to 20 lat. Zgodnie z przepisami ustawy w istniejącym grobie można pochować następną osobę dopiero po upływie 20 lat od czasu pochówku ostatniej. Pod warunkiem, że przed upływem tego terminu władający grobem nie uiszczą opłaty na kolejne lata i nie złożą odpowiedniego oświadczenia woli.
Taki obowiązek nie dotyczy grobowców, czyli grobów murowanych przeznaczonych do pochówku więcej niż jednej osoby oraz miejsc pochówku urn z prochami zmarłych. Wyjątkiem są również groby stanowiące pamiątki historyczne oraz posiadające wartość artystyczną.
Prawo do grobu wiąże się również z prawem do ustawienia w tym miejscu nagrobka. Pomnik nie może przekraczać granic powierzchni grobu. W jego miejsce nad grobem może być również usypana ziemia w postaci pagórka. Przestrzeń pomiędzy grobami można zagospodarować tylko za zgodą zarządcy cmentarza. Popularne ławeczki mogą więc zostać ustawione tylko po uprzednim jej otrzymaniu.
Kult i pamięć o osobie zmarłej
Obok obowiązków związanych z dysponowaniem grobem, osobom uprawnionym przysługuje również prawo do kultu osoby zmarłej. Dbałość o pamięć i kult zmarłego jest prawem niezależnym od materialnych uprawnień do grobu. Prawo to zapewnione jest na podstawie przepisów kodeksu cywilnego i bardzo często zdarza się, że dotyka różnych aspektów życia. Od możliwości odwiedzania grobu, przez decydowanie o jego losie, po uprawnienia do pochówku w grobie.
Porządek na cmentarzu
Sytuację na cmentarzu porządkują księgi cmentarne. Ułatwiają one ustalenie miejsca pochowania konkretnych osób, czyli mówiąc potocznie, pokazują jak znaleźć grób na cmentarzu. A ponadto służą zachowaniu prawa do grobu. Prawo nie przewiduje jednak aby można było zastrzec, kogo można, a kogo nie można pochować w grobie. Prawo do decydowania o tym ma ostatecznie tylko rodzina zmarłego. Księgi pełnią więc w głównej mierze funkcję informacyjną.
Sam porządek w przestrzeni cmentarza ustalony jest na podstawie rozporządzenia ministra infrastruktury z 7 marca 2008 r. w sprawie wymagań, jakie muszą spełniać cmentarze, groby i inne miejsca pochówku zwłok i szczątków. Zgodnie z jego brzmieniem odległość między grobami powinna wynosić pół metra z każdego boku (30 cm i 40 cm w przypadku grobów dziecięcych i zawierających urny). Nagrobki – zależnie od rodzaju – powinny mieć następujące rozmiary: dziecinne (do lat 6) – długość 1,2 m, szerokość 0,6 m, pojedyncze – długość 2,2 m, szerokość 1,8 m. Zbiorowe groby murowane muszą mieć minimalną długość 2,2 m, szerokość jest wielokrotnością kolejnej komory (0,8 m).
