Wokół instytucji konstytucyjnego prawa łaski zrobiło się w ostatnim czasie wyjątkowo głośno. Miał miejsce pewien spór, którego rozstrzygnięcie wcale nie spowodowało, że ówczesny problem zniknął.
Sytuacja doprowadziła do wykreowania doktrynalnego konfliktu, w którym raczej nie ma możliwości porozumienia pomiędzy stronami o odrębnym zdaniu. Kancelaria Prezydenta RP, odpowiadając pewnemu obywatelowi zaprezentowała – prawdopodobnie nieświadomie – stanowisko odrębne od tego, co wcześniej utrzymywała. O sytuacji dowiadujemy się z Twittera.
Pewien obywatel wystosował pismo do Kancelarii Prezydenta, prawdopodobnie z prośbą o zastosowanie prawa łaski w sprawie, w której miało miejsce komornicze potrącenie z renty (emerytury).
Kancelaria Prezydenta RP odpisała obywatelowi w następujący sposób
Dlaczego odpowiedź jest aż tak kontrowersyjna?
Spór o ułaskawienie
Swego czasu było głośno o sprawie, w której Prezydent zastosował prawo łaski względem osoby, wobec której wciąż trwało postępowanie karne i nie była ona skazana prawomocnym wyrokiem. Sąd Najwyższy wskazał, że takie działanie jest niedopuszczalne. Trybunał Konstytucyjny jednak, rozpatrując wspomnianą sprawę na wniosek Ministra Sprawiedliwości, orzekł legalność takiego działania. Według sędziów TK prawo łaski może być zastosowane niezależnie od faktu uprawomocnienia się wyroku lub zakończenia postępowania.
Doktryna i jurysprudencja wskazują na coś zupełnie innego. Prawo łaski pozwala prezydentowi na darowanie lub złagodzenie kary każdej osobie skazanej prawomocnym wyrokiem sądu karnego, z wyłączeniem możliwości ułaskawienia osoby skazanej przez Trybunał Stanu. Ma ono charakter indywidualny, czyli dotyczy konkretnej osoby. Tak zdefiniował instytucję prawa łaski prof. Lech Garlicki (Polskie prawo konstytucyjne, s. 272) – były sędzia TK.
Prawo łaski a prawomocne skazanie
Oczywiście wyrok TK, który stwierdza legalność ułaskawienia osoby nieskazanej prawomocnym wyrokiem weryfikuje dotychczasowy stan wiedzy i nauki prawa. Nie zmienia to faktu, że dyskusja w tym zakresie dalej może być prowadzona
Niezbędny do zastosowania prawa łaski fakt skazania wyrokiem sądu karnego jest przesłanką, która u nikogo nie budzi wątpliwości. Oczywistym jest, że osoba nieskazana wyrokiem sądu karnego nie może liczyć na zastosowanie wobec niej prawa łaski. Ciekawym jednak jest, że Kancelaria Prezydenta przypomina obywatelowi, że skazanie musi być prawomocne. Ciężko jakkolwiek skomentować taką odpowiedź. Kancelaria Prezydenta zajęła wcześniej stanowisko odrębne. Wynikało z niego, że prawomocny wyrok nie jest niezbędny do zastosowania prawa łaski.
