W 2023 roku wydatki publiczne w Polsce przekroczyły 1,59 biliona złotych, co stanowiło 46,7% PKB kraju. Przełożone na jednego mieszkańca, wydatki wyniosły ponad 42 tysiące złotych, natomiast w przeliczeniu na jednego pracującego suma ta sięgnęła prawie 100 tysięcy złotych.
Te dane ukazują, jak znaczące obciążenie finansowe nakładają na obywateli publiczne zobowiązania państwa. Warto podkreślić, że wydatki te są finansowane z podatków oraz z emisji długu publicznego, co w przyszłości może oznaczać wyższe podatki lub inflację.
Rosnące koszty socjalne
Największą kategorią wydatków były emerytury i renty, na które przeciętny mieszkaniec wydał 11 673 zł. To zdecydowanie więcej niż łączne wydatki na ochronę zdrowia (4896 zł) oraz edukację i naukę (4141 zł). FOR (Forum Obywatelskiego Rozwoju) od dawna sugeruje potrzebę reform w systemie emerytalnym, takich jak podniesienie wieku emerytalnego i eliminacja wcześniejszych emerytur, co miałoby zmniejszyć obciążenia finansowe systemu.
Wydatki socjalne wzrosły w Polsce o 43,5% w latach 2015–2023, co było czwartym najwyższym wzrostem w Unii Europejskiej. Polityka socjalna, w tym programy takie jak „500+”, generują znaczące obciążenia finansowe. Od stycznia 2024 roku świadczenie to zostało podniesione do 800 zł miesięcznie, co jeszcze bardziej zwiększa koszty. Z raportu Ministerstwa Finansów wynika, że zarówno osoby o najwyższych, jak i najniższych dochodach korzystają z tych świadczeń, co wskazuje na brak efektywności w kierowaniu pomocy do najbardziej potrzebujących.
Obsługa długu publicznego
Koszty obsługi długu publicznego wzrosły o 33% w 2023 roku, osiągając poziom 477 zł na mieszkańca. Przewiduje się, że w 2024 roku koszt ten przekroczy 2000 zł na mieszkańca. Wzrost stóp procentowych od 2021 roku przyczynił się do tego gwałtownego wzrostu. Jedynie Węgry mają wyższe koszty obsługi długu publicznego w stosunku do jego wielkości.
Prognozy Komisji Europejskiej wskazują, że deficyt sektora finansów publicznych w Polsce wyniesie 5,4% PKB w 2024 roku, co będzie trzecim najgorszym wynikiem w UE. Międzynarodowy Fundusz Walutowy przewiduje, że deficyt ten będzie przekraczał 4% PKB do 2029 roku. Komisja Europejska już uznała za konieczne wszczęcie procedury nadmiernego deficytu wobec Polski, co wymaga od rządu poszukiwania oszczędności, zwłaszcza w transferach socjalnych.
Polskie finanse publiczne wymagają zdecydowanych reform, aby uniknąć dalszego wzrostu zadłużenia i związanych z nim kosztów. Konieczne jest ograniczenie wydatków socjalnych i emerytalnych, a także wprowadzenie bardziej efektywnych mechanizmów wspierania osób w najtrudniejszej sytuacji materialnej. Polityka fiskalna powinna być prowadzona w sposób odpowiedzialny, z uwzględnieniem długoterminowych konsekwencji dla gospodarki.
