Separacja czy rozwód? Oto jest pytanie. Jak wynika z najnowszych badań, w Polsce zawieranych jest znacznie mniej małżeństw, niż jeszcze 15 czy 25 lat temu. Przy tym stale rośnie liczba rozwodów. Niestety coś w tym jest, bowiem ostatnie miesiące w pracy spędzam na pisaniu pozwów o rozwód, jak i na salach sądowych, również w związku z powyższym zagadnieniem.
Kiedy pomiędzy małżonkami pojawia się poważny kryzys i nie widzą oni możliwości kontynuowania wspólnego życia, w ich głowach zaczyna pojawiać się pytanie: co dalej – separacja czy rozwód? Co będzie lepsze?
Przy wyborze, należy zdawać sobie sprawę z podstawowej różnicy dzielącej te dwie instytucje. Skutkiem rozwodu jest definitywne ustanie małżeństwa, które po prostu przestaje istnieć. Po orzeczeniu przez sąd rozwodu, oboje byli małżonkowie mogą ponownie wziąć ślub. Separacja polega natomiast na uchyleniu przez sąd wspólnoty małżeńskiej, jednak bez prawa wstępowania przez małżonków w nowy związek małżeński.
Separacja czy rozwód – różnice
Orzeczenie separacji nie jest nieodwracalne. Małżeństwo nadal istnieje i na zgodne żądanie partnerów sąd może orzec o zniesieniu separacji. Sądownie orzeczona separacja nie wyłącza oczywiście możliwości późniejszego wniesienia pozwu o rozwód.
Małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy, jeżeli wymagają tego względy słuszności. Po orzeczeniu rozwodu, na małżonkach, wskazany wyżej obowiązek nie ciąży w żadnych okolicznościach.
Zarówno w przypadku rozwodu, jak i orzeczenia separacji przez sąd między małżonkami ustaje ustrój wspólny majątkowej małżeńskiej oraz nie dziedziczą oni po sobie. Należy pamiętać, że między małżonkami rozwiedzionymi oraz pozostającymi w separacji orzeczonej przez sąd istnieje w określonych przypadkach obowiązek alimentacyjny. Jednak obowiązek płacenia małżonkowi alimentów po rozwodzie jest w pewnych przypadkach ograniczony do okresu pięcioletniego. W przypadku separacji takie ograniczenie czasowe nie istnieje.
W przypadku orzeczenia rozwodu, w ciągu trzech miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia, małżonek, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa. Natomiast po orzeczeniu separacji małżonek nie ma takiej możliwości – zatrzymuje nazwisko, jakie nabył.
Kiedy sąd może orzec rozwód a kiedy separację?
Do orzeczenia separacji wystarczające jest wykazanie zupełnego rozkładu pożycia miedzy małżonkami, rozumianego jako rozpad więzi fizycznej, duchowej i gospodarczej między nimi.
Aby otrzymać rozwód należy natomiast udowodnić, że ww. rozkład pożycia ma charakter trwały, a więc brak jest widoków na to, że małżonkowie nawiążą wzajemne pożycie, co z pewnością jest trudniejsze, niż wykazanie wyłącznie zupełnego rozkładu pożycia.
Przeszkodę w orzeczeniu rozwodu i separacji stanowi sytuacja, gdy w wyniku ich przeprowadzenia ucierpi dobro małoletnich dzieci. Sąd nie orzeknie rozwodu ani separacji również wtedy, gdy byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego m.in. w przypadkach, gdy zachodzi szczególna potrzeba ochrony całej rodziny lub jednego z małżonków np. dotknięty ciężką chorobą małżonek mógłby nad wyraz boleśnie przeżyć orzeczenie rozwodu lub separacji oraz, gdy przeciwko rozwodowi lub separacji przemawiałyby poważne względy społeczno-wychowawcze).
Zakres orzeczenia sądowego o rozwodzie i separacji jest bardzo podobny
W obu sytuacjach sąd w wyroku rozstrzyga o: alimentach na rzecz drugiego małżonka, alimentach na dzieci, władzy rodzicielskiej, kontaktach z dzieckiem, sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania, podziale mieszkania lub przyznaniu go jednemu z małżonków (ewentualnie eksmisji jednego z nich, gdy zachodzą odpowiednie przesłanki) oraz podziale majątku. Zarówno w przypadku rozwodu i separacji sąd zobowiązany jest wskazać, który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia. Sąd może od tego odstąpić jedynie na zgodne żądanie małżonków.
Rozwód co do zasady nie jest dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny. Przy separacji takie ograniczenie nie występuje. Sąd orzeknie separację nawet jeżeli występuje o nią małżonek wyłącznie winny. Jeżeli jeden z małżonków żąda rozwodu a drugi separacji to sąd orzeknie rozwód, jeżeli jego żądanie będzie uzasadnione. Jednak jeżeli z jakiegoś powodu orzeczenie rozwodu będzie niedopuszczalne, sąd orzeknie wówczas separację (jeżeli jej żądanie będzie uzasadnione).
Postępowanie sądowe w przypadku rozwodu i separacji
Orzekanie zarówno o rozwodzie jak i separacji należy do właściwości sądu okręgowego. W przypadku rozwodu opłata sądowa od pozwu wynosi 600 zł a sprawa rozstrzygana jest w postępowaniu procesowym. Sąd przeprowadza rozprawę (zwykle kilka), na której przesłuchuje małżonków. Na wniosek stron sąd może również przeprowadzić inne dowody np. z zeznań świadków czy dokumentów. Sprawę kończy wyrok.
W przypadku postępowania dotyczącego separacji postępowanie może toczyć się dwutorowo. W przypadku separacji orzekanej na skutek pozwu jednego z małżonków, opłata sądowa również wynosi 600 złotych, a postępowanie ma charakter procesowy – sąd przeprowadza rozprawę, dowody, a na końcu wydaje wyrok.
Jednak jeżeli separacja ma być orzeczona na zgodny wniosek małżonków opłata wyniesie jedynie 100 złotych. Wówczas sąd orzeka w postępowaniu nieprocesowym. Przy czym wskazany tryb jest możliwy jedynie w sytuacji, gdy małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci. Końcowym rozstrzygnięciem jest w tym wypadku postanowienie.
Na koniec należy dodać, że w każdym stanie sprawy o rozwód lub separację sąd może skierować strony do mediacji w celu ugodowego załatwienia spornych kwestii dotyczących zaspokojenia potrzeb rodziny, alimentów, sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej, kontaktów z dziećmi oraz spraw majątkowych podlegających rozstrzygnięciu w wyroku orzekającym rozwód lub separację.
