Zaskakujący wyrok NSA w sprawie darowizny od osób najbliższych. Gdy wydawało się, że Naczelny Sąd Administracyjny potwierdzi korzystną dla podatników interpretację przepisów, skład orzekający stanął po stronie fiskusa. Tym samym okazuje się, że darowizna w zerowej grupie musi być dokonana w formie przelewu lub wpłaty przez darczyńcę na konto obdarowanego.
Wyrok NSA w sprawie darowizny niekorzystny dla wielu Polaków
Kiedy w listopadzie 2022 roku Rzecznik Praw Obywatelskich zwracał się do NSA z prośbą o interpretację przepisów podatkowych dotyczących wymogów zwolnienia w podatku od spadków i darowizn, mało kto spodziewał się takiego obrotu spraw. Z poniedziałkowej uchwały wydanej przez Naczelny Sąd Administracyjny jasno wynika bowiem, że sytuacja, w której darczyńca przekazuje obdarowanemu darowiznę w gotówce, którą następnie ten samodzielnie wpłaca na konto, nie korzysta ze zwolnienia.
Chodzi tu rzecz jasna o nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, a więc tzw. „zerową” grupę podatkową. Zgodnie z przepisami w tej grupie obowiązuje nieograniczona podatkowo możliwość przekazywania darowizn i spadków pod dwoma warunkami. Pierwszym jest dokonanie zgłoszenia do skarbówki w terminie 6 miesięcy od dnia dokonania czynności, a drugim udokumentowanie otrzymania środków.
Właśnie ta druga kwestia budziła wątpliwości. Przepis stanowi bowiem jedynie o obowiązku udokumentowania otrzymania pieniędzy dowodem przekazania na rachunek bankowy. Do tej pory sądy w większości stały na stanowisku, że przekazanie darowizny w gotówce obdarowanemu, który następnie sam wpłaci środki na rachunek bankowy, wypełnia obowiązek. Jeszcze w ubiegłym miesiącu tak orzekł chociażby WSA w Poznaniu, dając nauczkę fiskusowi. NSA stwierdził jednak, że przepisy należy interpretować zupełnie inaczej.
RPO i Prokuratura Krajowa optowały za uznaniem gotówki
Zwracając się z wnioskiem o interpretację Rzecznik Praw Obywatelskich wskazywał, że obowiązek bezpośredniego wpłacania środków finansowych przez darczyńcę jest zbędny. Zdaniem Marcina Wiącka wpłata własnej gotówki przekazanej do rąk obdarowanego nie pozbawia prawa do pełnego nielimitowanego zwolnienia. Na podobnym stanowisku stała Prokuratura Krajowa argumentując, że wymóg udokumentowania darowizny to tylko sprawa techniczna, a przekazanie gotówki również spełnia przepisy ustawy.
Naczelny Sąd Administracyjny w podjętej dziś uchwale był dla podatników bezwzględny. Sędziowie stwierdzili, że nie można bagatelizować warunków formalnych do skorzystania ze zwolnienia, gdyż tylko one zapewniają szczelność systemu podatkowego. Wpłata środków przez obdarowanego na własną rzecz w imieniu darczyńcy nie spełnia wymogu identyfikacji stron umowy darowizny. W związku z tym w takich sytuacjach fiskus może upomnieć się o podatek.
Orzeczenie NSA z całą pewnością jest co najmniej mocno zaskakujące. Marek Isański, prezes Fundacji Praw Podatników w opinii dla „Rzeczpospolitej” uznał nawet, że do tej pory Naczelny Sąd Administracyjny nigdy nie podjął tak niekorzystnej dla podatników uchwały. Trudno się z tym nie zgodzić, gdyż taka interpretacja przepisów będzie miała swoje konsekwencje dla bardzo wielu osób. Fiskus będzie miał teraz podstawy do kwestionowania wielu zgłoszeń dotyczących zwolnienia podatkowego. Nie ulega więc wątpliwości, że podjęta dziś uchwała będzie jednym z najważniejszych orzeczeń w 2023 roku w Polsce.
