Niedawno informowaliśmy na łamach Bezprawnika o pracach UOKiK nad jednolitym wzorem kredytu hipotecznego. Teraz okazuje się, że Urząd pracował również nad zmianami w kredycie konsumpcyjnym - i przygotował już odpowiedni projekt ustawy.

Nowe przepisy mają na celu wdrożenie dwóch unijnych dyrektyw i, jak wskazano w Ocenie Skutków Regulacji, zwiększenie ochrony interesów kredytobiorców poprzez szereg kluczowych zmian w zasadach udzielania i reklamowania kredytów. Zgodnie z projektem, wprowadzony ma zostać obowiązek czytelnego lub "wyraźnie słyszalnego" ostrzegania, że zaciąganie kredytu wiąże się z kosztami. Co więcej, zakazane mają być reklamy sugerujące, że kredyt poprawia sytuację finansową, stanowi substytut oszczędności lub że istniejące zadłużenie ma niewielki wpływ na szanse jego otrzymania.

Kredytodawcy będą także zobowiązani do uproszczenia informacji udzielanych przed zawarciem umowy. Kluczowe parametry kredytu, takie jak jego najważniejsze cechy i koszty, będą musiały znaleźć się na pierwszej stronie formularza informacyjnego. Nowością będzie też nałożenie na kredytodawców obowiązku przekazywania klientom odrębnych wyjaśnień, które umożliwią ocenę, czy kredyt jest dopasowany do ich potrzeb i sytuacji finansowej.

To jednak nie wszystko. Projekt wprowadza też wyraźny zakaz udzielania kredytu w przypadku negatywnej oceny zdolności kredytowej klienta. Co istotne, w przypadku udzielenia finansowania bez zbadania zdolności lub pomimo negatywnej oceny, ustawa przewiduje sankcję kredytu darmowego. Ma to na celu wyeliminowanie praktyk nieodpowiedzialnego udzielania pożyczek - jeśli bowiem instytucja zdecydowałaby się na udzielenie zobowiązania mimo tego, że klient nie ma odpowiedniej zdolności kredytowej, to ryzykuje tym, że nie zarobi na udzieleniu kredytu.

Warto podkreślić, że jeśli nowe przepisy wejdą w życie, konsument zyska jednocześnie prawo do uzyskania od kredytodawcy jasnego i zrozumiałego wyjaśnienia dotyczącego przeprowadzonej oceny jego zdolności. Istotną zmianą jest również zniesienie maksymalnej kwoty kredytu (obecnie to równowartość 75 tys. euro), do której stosuje się przepisy ustawy. Oznacza to, że reżim ochronny obejmie cały rynek kredytów konsumenckich w Polsce, niezależnie od ich wysokości. Co ciekawe, unijna dyrektywa wymusza jedynie podniesienie limitu do 100 tys. euro - to UOKiK chce, by ustawa objęła cały rynek.

Nowe przepisy mają również objąć umowy o karty kredytowe. Jak wynika z analiz UOKiK, mogły one stać się dla podmiotów pozabankowych „wehikułem pożyczki gotówkowej” służącym do ominięcia ustawowych limitów.

Oprócz tego doprecyzowane zostaną także zasady wcześniejszej spłaty kredytu; kredytodawca będzie zobowiązany do rozliczenia się z konsumentem w ciągu 14 dni, bez naliczania odsetek za okres po dniu spłaty. Zmianie ulegnie również zasada odpowiedzialności subsydiarnej kredytodawcy w przypadku wadliwego towaru kupionego na kredyt - roszczenie konsumenta wobec banku będzie miało charakter wyłącznie finansowy.

Projekt nowej ustawy doprecyzowuje również szereg kwestii związanych z restrukturyzacją, wcześniejszą spłatą oraz produktami powiązanymi. Zaprojektowano w nim rozwiązania, które mają zachęcać kredytodawców do oferowania restrukturyzacji w przypadku, gdy konsument napotka trudności w spłacie zobowiązania. Jednocześnie uregulowano kwestię rekompensaty za wcześniejszą spłatę kredytu o stałej stopie - kredytodawca będzie mógł jej zażądać, gdy kwota spłaty w ciągu 12 miesięcy przekroczy próg nie wyższy niż 10 tys. euro. Nowe przepisy dopuszczą także wymóg prowadzenia przez konsumenta rachunku bankowego, ale tylko pod warunkiem, że służy on wyłącznie obsłudze kredytu, a koszty jego prowadzenia pozostaną niezmienne przez cały okres trwania umowy. Proponowane zmiany w tym zakresie są o tyle interesujące, że są do pewnego stopnia korzystne z punktu widzenia kredytodawców.

Zgodnie z harmonogramem, nowe przepisy mają być stosowane najpóźniej od 20 listopada 2026 r. W tym wypadku - biorąc pod uwagę fakt, że projekt ma na celu wdrożenie dwóch unijnych dyrektyw - nie powinno być problemu z przyjęciem ustawy przez parlament i jej podpisaniem przez prezydenta.