Fabuła filmu jest dla większości zdecydowanie doskonale znana, ale przypomnę ją pokrótce. Profesor Rafał Wilczur, najsłynniejszy kardiochirurg, otrzymuje od swojej żony wiadomość, że ta zabiera córkę i od niego odchodzi. Profesor, załamany, trafia za namową przypadkowo napotkanego bezdomnego do baru, w którym złodzieje dostrzegają zasobność jego portfela.

Zostaje następnie pobity i okradziony, w wyniku czego traci pamięć. Przyjmuje tożsamość Antoniego Kosiby, którego dokument kradnie podczas jednego z zatrzymań za włóczęgostwo. Wilczur, jako Kosiba, nie pamięta, kim jest, co w poprzednim życiu robił, a także swojej rodziny.

Włóczęga trafia pod dach Prokopa, który zatrudnia go jako robotnika w młynie. Poznaje również jego syna, który jest kaleką. Wskutek pomyślnej operacji, wykonanej przez Kosibę, ów syn odzyskuje sprawność. Zyskuje wówczas sławę wśród lokalnej społeczności jako znakomity znachor.

Kosiba niezbędne przyrządy kupuje w miejscowym sklepie, w którym pracuje Marysia, która wydawała mu się znajoma. Po jakimś czasie dziewczyna ulega wypadkowi motocyklowemu, a znachor — ukradłszy wcześniej narzędzia miejscowemu lekarzowi — ratuje jej życie. Za kradzież narzędzi Kosiba zostaje skazany na 3 lata więzienia.

Od wyroku udaje się odwołać. Osoby wdzięczne znachorowi za jego dokonania wynajmują adwokata, który to jako eksperta w rozprawie odwoławczej wzywa docenta Dobranieckiego (Piotr Fronczewski). Dobraniecki rozpoznaje w Antonim Kosibie swojego współpracownika, profesora Rafała Wilczura. Marysia okazała się ponadto jego córką, którą ostatecznie rozpoznaje i... film się kończy, a znachor zostaje uwolniony.

Warto też wspomnieć o filmie "Znachor", ale nie z 1981 roku, a z 1937, który to jest dużo bliższy oryginałowi, czyli powieści o tym samym tytule, napisanej przez Tadeusza Dołęgę-Mostowicza. Tam Kosiba oskarżony jest nie tylko o kradzież narzędzi, ale także wykonywanie działalności lekarskiej bez dyplomu lekarza.

W wersji z 1937 Dobraniceki rozpoznaje w znachorze kardiochirurga, ale wkracza na salę za późno, bo podczas odczytywania wyroku. Na szczęście profesor Wilczur zostaje "uwolniony od winy i kary" ze względu na to, że operacje prowadzone były w celu ratowania życia i w pełni profesjonalnie, więc i tam jest happy end.

Artykuł 58 ust. 1 i 2 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty stanową, że:

Oznacza to, że samo udzielanie świadczeń zdrowotnych bez odpowiednich uprawnień jest wykroczeniem, a wykonywanie takich działań w celach zarobkowowych stanowi nawet przestępstwo. Działania, powzięte przez osobę nieuprawnioną mogą być również innymi przestępstwami (związanymi na przykład z narażeniem na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia, a także z uszkodzeniem ciała), a także deliktami prawa cywilnego.

Profesor Wilczur miał jednak i kwalifikacje i odpowiedni dyplom. Ponadto, nawet jeżeli utracił pamięć, w dalszym ciągu posiadał odpowiednie umiejętności, a jego tożsamość - w świetle prawa - nie zniknęła, chociaż uznano go za zaginionego. W związku z czym swoje działania — dzisiaj — podejmowałby na pierwszy rzut oka legalnie, o ile były zgodne ze sztuką lekarską.

Kradzież narzędzi w celu uratowania życia nie jest kradzieżą w myśl prawa karnego. Kradzież, uregulowana w art. 270 Kodeksu karnego, wymaga, by zabór mienia następował w celu przywłaszczenia. Jeżeli celem zabierającego cudzą rzecz nie jest jej przywłaszczenie, a krótkotrwałe użycie (jeżeli nie jest to pojazd mechaniczny), to nie może być mowy o przestępstwie kradzieży.

Ponadto, wszelkie działania znachora po kradzieży narzędzi były z pewnością podejmowane w ramach stanu wyższej konieczności, gdyż zagrożone było ludzkie życie, które tylko znachor — pewny swoich umiejętności i wiedzy — mógł uratować.