Niedawno zastanawiałem się na łamach Bezprawnika, czy przypadkiem nie powinniśmy wprowadzić parytetów w sądach rodzinnych. Wszystko przez społeczną percepcję sugerującą, że szczególnie sfeminizowane sądy w swoim orzecznictwie wyraźnie faworyzują kobiety kosztem mężczyzn. Przekładać się to ma na sprawy dotyczące zarówno rozwodów i alimentów, jak i opieki nad dziećmi. Ta ostatnia kwestia jest szczególnie istotna z punktu widzenia systemu prawa rodzinnego. Powinno w końcu chodzić o dobro dziecka, a nie jakąś wojenkę podjazdową pomiędzy płciami.

Na szczęście Ministerstwo Sprawiedliwości postanowiło włączyć się do dyskusji i przedstawić, jak orzecznictwo sądów rodzinnych wygląda w tych sprawach w rzeczywistości. Muszę przyznać, że mamy do czynienia ze sporą niespodzianką. Okazuje się bowiem, że w ostatnich latach to ojcowie częściej mogą liczyć na uwzględnienie ich wniosku o opiekę nad dziećmi. Jak możemy przeczytać w komunikacie resortu sprawiedliwości:

Jak to wygląda w poszczególnych latach? Ministerstwo Sprawiedliwości zaprezentowało konkretne dane w formie wygodnych wykresów. Zacznijmy od pozytywnie rozpatrzonych wniosków o władzę rodzicielską.

Tak naprawdę w całym uwzględnionym okresie różnice pomiędzy poszczególnymi płciami nie były porażające. Co więcej, przewaga uwzględnionych wniosków pań występuje jedynie w latach 2018-2019. Statystyki przeczą więc tezie o systemowej dyskryminacji ojców, jeśli chodzi o przyznawanie władzy rodzicielskiej. Trzeba jednak pamiętać, że to nie to samo, co prawo do opieki nad dzieckiem.

Z pewnością ktoś się w tym momencie zastanawia, jak to możliwe, że odsetek pozytywnie rozpatrzonych wniosków w przypadku obydwu płci oscyluje w granicach 80-97,5 proc. Odpowiedź jest wręcz banalna, choć niektóre osoby może zaskoczyć. Rozstrzyganie o władzy rodzicielskiej w normalnych okolicznościach wcale nie jest jakąś grą o sumie zerowej, w której jeden z byłych partnerów "wygrywa" kosztem drugiego.

Skąd w takim razie bierze się przekonanie, że kobiety częściej mogą liczyć na przychylność sądów rodzinnych? Być może to kwestia konkretnych przypadków nagłośnionych przez media. To się przecież zdarza w bardzo wielu aspektach życia publicznego. Równocześnie jednak warto wspomnieć o tym, że paniom częściej jest przyznawana władza rodzicielska dlatego, że najzwyczajniej w świecie częściej o nią wnoszą.

Na powyższej grafice wyraźnie widzimy, że wciąż to kobiety zdecydowanie częściej wnoszą o władzę rodzicielską. Ktoś złośliwy mógłby teraz stwierdzić, że cały czas mamy do czynienia z dużą liczbą ojców, którzy nie poczuwają się do wychowywania swoich dzieci. Nie ma się co oszukiwać: takie osoby jak najbardziej istnieją. Równocześnie Ministerstwo Sprawiedliwości odnotowało bardzo ważną i jednoznacznie pozytywną zmianę w tej kwestii.

To nie koniec. Ministerstwo Sprawiedliwości odniosło się także do pozostałych dwóch szczególnie problematycznych kwestii związanych z relacjami pomiędzy byłymi małżonkami. Mam na myśli oczywiście prawo do opieki oraz ewentualnego zasądzania alimentów.

W pierwszym przypadku odpowiedzią na postulaty formułowane w debacie publicznej jest doprecyzowanie pojęcia pieczy współdzielonej. Co szczególnie istotne: resort zadeklarował, że podejmuje w tej sprawie działania także po uwzględnieniu praktyki orzeczniczej.

Wydaje się przy tym, że to kwestia opieki nad dzieckiem i prawa do kontaktu z nim stanowi prawdziwą istotę sporu o orzecznictwo sądów rodzinnych. W tym przypadku jednak Ministerstwo Sprawiedliwości nie zdecydowało się na podanie do publicznej wiadomości danych statystycznych.

W praktyce chodzi o to, żeby skonstruować przepisy w taki sposób, by wyeliminować przypadki niesłużące dobru dziecka. Chodzi rzecz jasna o przypadki wykluczenia jednego z rodziców z faktycznego sprawowania opieki – zarówno poprzez wyrok sądu, jak i brak reakcji na ignorowanie rozstrzygnięcia przez drugiego rodzica. Doprecyzowanie przepisów z pewnością może tutaj pomóc.

Co w przypadku alimentów? Ministerstwo Sprawiedliwości pracuje między innymi nad tabelą alimentacyjną, która miałaby w założeniu przysłużyć się zasądzaniu im w bardziej sprawiedliwej wysokości. Szczegóły przedstawiła wiceminister Zuzanna Rudzińska-Bluszcz.

Czy taki urzędowy taryfikator pomógłby w przypadku zasądzania alimentów na dziecko? W jakimś stopniu na pewno. Przy czym już teraz "Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego". Mielibyśmy do czynienia z kolejnym doprecyzowaniem, a nie rewolucją. Wciąż jednak wydaje się, że przygotowywane zmiany idą w dobrym kierunku.

Nie byłbym sobą, gdybym nie zasugerował rozwiązania przy okazji problemu obowiązku alimentacyjnego w przypadkach niezwiązanych z dziećmi. Mowa na przykład o alimentach na byłego małżonka. W tym przypadku odwrócenie zasady ich obowiązywania "aż sąd zdecyduje inaczej" byłoby co najmniej zasadne. Bardziej racjonalną koncepcją byłyby alimenty zasądzane na przykład na maksymalnie 5 lat z możliwością ich przedłużenia w szczególnie uzasadnionych przypadkach, o ile sąd tak zdecyduje po ponownym rozpatrzeniu aktualnej sytuacji obydwojga byłych małżonków. Śmiem twierdzić, że wprowadzenie takiego rozwiązania byłoby wręcz trywialne.

Źródłem obydwu grafik zamieszczonych w niniejszym artykule jest Ministerstwo Sprawiedliwości.