Jedną z podstawowych cech stosunku pracy jest odpłatność, a zapłata wynagrodzenia to podstawowy obowiązek pracodawcy. Co jednak wchodzi w skład takiego wynagrodzenia? Zdecydowanie więcej elementów niż pensja zasadnicza. Przepisy wyróżniają bowiem zarówno elementy obligatoryjne, jak i fakultatywne wynagrodzenia, które mogą mieć charakter stały lub okresowy.
Jakie są cechy wynagrodzenia za pracę?
Wynagrodzenie za pracę można opisać pięcioma określeniami. Są to:
- Obligatoryjność – za wykonaną przez pracownika pracę należy mu się wynagrodzenie. Jeśli pracodawca nie płaci na czas, narusza podstawowe obowiązki. Pracownik może wówczas nie tylko złożyć skargę do PIP czy pozew do sądu, ale także zdecydować się na rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracodawcy. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że brak określenia wysokości wynagrodzenia w umowie nie sprawia, że ta jest nieważna albo że wynagrodzenie za pracę się nie należy. Jego wysokość można bowiem ustalić, biorąc pod uwagę rodzaj pracy, kwalifikacje oraz ilość świadczonej pracy.
- Osobisty charakter – wynagrodzenie realizowane jest tylko na rzecz pracownika
- Ekwiwalentność – wynagrodzenie ustalane jest przy uwzględnieniu rodzaju pracy, jej ilości oraz jakości
- Okresowość – wynagrodzenie wypłacane jest z dołu w okresach określonych z góry. Najczęściej będą to okresy miesięczne
- Charakter pieniężny.
Wynagrodzenie należne jest pracownikowi za pracę wykonaną. Wyjątkiem jest to wypłacane za czas przestoju oraz za czas pozostawania w gotowości do pracy.
Co wchodzi w skład wynagrodzenia?
Przepisy prawa pracy wyróżniają podział składników wynagrodzenia na te obligatoryjne i fakultatywne. W pierwszej kategorii znajduje się wynagrodzenie zasadnicze (podstawowe). Jego wysokość nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia. To jednak nie wszystkie obligatoryjne składniki. Przepisy przewidują także te o charakterze zmiennym. Pracownik nie nabywa do nich prawa przy każdej wypłacie, a tym bardziej w tej samej wysokości. Przysługują one mu natomiast w przypadku, gdy w danym miesiącu świadczona była praca w godzinach nadliczbowych czy praca w nocy, niedziele i święta. Dodatki z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej stanowią obligatoryjny element wynagrodzenia natomiast nie wchodzą w skład wynagrodzenia zasadniczego.
Dodatki do wynagrodzenia
Oprócz elementów obligatoryjnych w skład wynagrodzenia wchodzą także różnego rodzaju dodatki. Zasady ich wypłacania mogą zostać uregulowane w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania albo w samej umowie o pracę. Po spełnieniu określonych warunków pracownikowi będzie wówczas przysługiwać prawo do otrzymania składnika, który wchodzi w skład wynagrodzenia. Wśród takich dodatków można wymienić dodatek:
- funkcyjny
- stażowy
- za znajomość języków obcych
- zmianowy
- za szczególne umiejętności
- za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia, szczególnie uciążliwych lub niebezpiecznych.
Premie, prowizje, nagroda jubileuszowa
Dodatkowe składniki wynagrodzenia to także także premia i prowizja. Aby pracownik otrzymał premię w określonej kwocie, musi spełnić ustalone przesłanki. W przypadku prowizji zamiast konkretnej kwoty będzie mu natomiast przysługiwał procentowy udział w przychodach czy obrotach pracodawcy.
W skład wynagrodzenia może wchodzić również premia jubileuszowa. Jest ona wypłacana na podstawie zasad określonych w odrębnych aktach takich jak Karta nauczycielska czy ustawa o pracownikach samorządowych. Pracodawca ma jednak możliwość ustalenia takiej nagrody również dla innych grup zawodowych poprzez zamieszczenie odpowiedniego postanowienia w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania czy umowie o pracę. Nagroda jubileuszowa będzie wówczas przysługiwać pracownikowi, który osiągnie określony staż pracy.
