Z badania Krajowego Rejestru Długów przeprowadzonego na początku roku wynika, że ponad połowa Polaków spłaca kredyty lub pożyczki. Wśród spłacających jest wiele małżeństw. Jak jednak wygląda wspólna odpowiedzialność małżonków i czy faktycznie zawsze występuje? Jak wyglądają długi w małżeństwie w praktyce?
Długi w małżeństwie: kiedy odpowiedzialność małżonków jest wspólna?
W przypadku większości małżeństw nadal obowiązuje wspólnota majątkowa, powstająca automatycznie po zawarciu związku małżeńskiego (chyba, że przed jego zawarciem para zdecydowała się na podpisanie intercyzy). Należy jednak pamiętać, że wspólność majątkowa dotyczy nie tylko majątku jako takiego, ale również długów. Mimo to są co najmniej dwie sytuacje, gdy odpowiedzialność za długi w małżeństwie – mimo wspólności majątkowej – nie będzie wspólna. Po pierwsze – o wspólnej odpowiedzialności nie ma mowy w sytuacji, gdy jeden z małżonków zaciągnie zobowiązanie finansowe bez wiedzy i zgody drugiego. W takim przypadku za spłatę długu odpowiada wyłącznie dłużnik. Druga sytuacja, która wyłącza wspólną odpowiedzialność za długi w małżeństwie, dotyczy zaciągania zobowiązań jeszcze przed ślubem. W takim przypadku długi spłaca tylko ten małżonek, który je zaciągnął – z osobistego majątku.
Zobowiązania zaciągnięte w sprawach wynikających z zaspokojenia potrzeb rodziny
Warto jednak pamiętać, że jednocześnie prawo dopuszcza w niektórych sytuacjach możliwość zaciągnięcia zobowiązania bez wiedzy małżonka. Jak wynika z art. 30 par. 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego,
Oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny.
Za zaspokojenie zwykłych potrzeb rodziny można uznać m.in. sytuacje, gdy środki z tytułu pożyczki lub kredytu mają być przeznaczone na zapłatę rachunków, zakup żywności lub lekarstw. Oprócz tego – jeśli małżeństwo ma dzieci – do zwykłych potrzeb rodziny zalicza się również takie wydatki, które są związane z opieką i wykształceniem dzieci. Tym samym może być to np. pożyczka zaciągnięta na opłacenie żłobka czy przedszkola. Jednocześnie warto zwrócić uwagę na par. 2:
Z ważnych powodów sąd może na żądanie jednego z małżonków postanowić, że za powyższe zobowiązania odpowiedzialny jest tylko ten małżonek, który je zaciągnął. Postanowienie to może być uchylone w razie zmiany okoliczności.
Intercyza a długi w małżeństwie
Pytanie brzmi jednak – czy można zabezpieczyć się przed wspólną odpowiedzialnością za długi, podpisując intercyzę? Po pierwsze – warto pamiętać, że intercyza nie ma mocy wstecznej. Jeśli została zawarta już w trakcie trwania małżeństwa, to nie zwalnia z odpowiedzialności za długi w małżeństwie zaciągnięte za czasów wspólności majątkowej (chyba, że zachodzi sytuacja opisana wyżej, czyli dług został zaciągnięty bez wiedzy i zgody małżonka, a pożyczka nie miała służyć zaspokojeniu zwykłych potrzeb rodziny).
Po drugie – należy pamiętać, że zgodnie z art. 471 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską (czyli właśnie intercyzę), ale tylko jeśli jej zawarcie oraz rodzaj były wiadome tym osobom (czyli np. wierzycielom). Tym samym intercyza nie zawsze wyłącza odpowiedzialność za długi małżonka względem osób trzecich – a tylko, gdy zostaną o tym fakcie odpowiednio poinformowane (co najlepiej udokumentować).
