Ostatnią wolę trzeba sporządzić osobiście
Warto zacząć od tego, że testament należy sporządzić osobiście. Nie ma więc możliwości spisania ostatniej woli na przykład przez przedstawiciela. Jeśli spadkodawca jest osobą ciężko chorą, trudno jednak nawet rozważać wizytę u notariusza. Sporządzenie testamentu własnoręcznego też może okazać się niemożliwe. Zgodnie z przepisami musi on bowiem zostać w całości spisany przez testatora. Nie wystarczy, że spadkodawca podyktuje swoją ostatnią wolę na przykład członkowi rodziny, a następnie podpisze tak przygotowany testament. Nie można jednak zapomnieć, że testament własnoręczny czy notarialny to nie jedyne rodzaje testamentów w Polsce. W sytuacji, gdy spadkodawca jest obłożnie chory, obawia się śmierci i nie ma możliwości spisania testamentu własnoręcznego, może sporządzić testament ustny – oświadczyć swoją wolę w obecności co najmniej trzech świadków.
Konieczna pełna zdolność do czynności prawnych
Co ważne, testator musi mieć też pełną zdolność do czynności prawnych. Z tego powodu ostatniej woli nie może spisać osoba ubezwłasnowolniona czy małoletnia. To jednak nie jedyne przypadki, kiedy testament jest nieważny. Zdarza się także, że spadkodawca wprawdzie posiadał pełną zdolność do czynności prawnych (a więc teoretycznie miał jak spisać ważny testament), ale testament obciążony był jedną z wad oświadczenia woli.
Po pierwsze, spadkodawca mógł znajdować się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne podjęcie decyzji - na przykład ze względu na stan zdrowia w chwili sporządzania testamentu nie był świadomy znaczenia swoich czynów. Tak samo testament może zostać podważony, gdy został sporządzony pod wpływem groźby czy pod wpływem błędu. Z tym, że w tym drugim przypadku o nieważności można mówić tylko w sytuacji, gdy istnieje wiarygodne przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie był pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu o danej treści.
Testament obciążony wadami oświadczenia woli (sporządzony w stanie wyłączającym świadomość, pod wpływem błędu lub groźby) nie staje się jednak nieważny z mocy prawa. Należy jeszcze go podważyć. Osoba mająca w tym interes może to zrobić w ciągu 3 lat od dnia, w którym dowiedziała się o przyczynie nieważności, ale nie później niż w ciągu 10 lat od otwarcia spadku.
Data i podpis - niezbędne elementy testamentu
Testament własnoręczny powinien zawierać także datę i podpis. W razie braku podpisu zawsze jest nieważny, natomiast w przypadku braku daty nieważność może, ale nie musi zachodzić. Data pozwala bowiem określić, czy w momencie sporządzenia testamentu spadkodawca miał pełną zdolność do czynności prawnych oraz który z testamentów sporządzono jako pierwszy (jeśli jest ich kilka). Jeśli więc nie ma wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu w dniu jego spisania czy do wzajemnego stosunku kilku testamentów, brak daty nie spowoduje nieważności.
Czy spadkodawca może spisać kilka testamentów?
Trudno, by spadkodawca od momentu spisania testamentu nie miał już prawa nigdy zmienić zdania co do podziału majątku. Z tego powodu za życia może sporządzić nawet kilka testamentów. Wówczas największe znaczenie będzie miał testament najnowszy (niezależnie od tego czy jest to testament notarialny, czy na przykład własnoręczny). W testamencie spadkodawca może nie tylko inaczej rozporządzić majątkiem, ale także odwołać wcześniej spisaną ostatnią wolę. Jeśli natomiast tego nie zrobi, poprzedni testament nie stanie się w całości nieważny. Jego postanowienia nie będą obowiązywać tylko w tym zakresie, w jakim nie da się ich pogodzić z treścią nowego testamentu.
