Coraz więcej osób postanawia sporządzić testament. W ten sposób może bowiem rozporządzać swoim majątkiem wedle uznania, niekoniecznie przekazując spadek tylko najbliższym krewnym. Jeśli już zapadnie decyzja o spisaniu swojej ostatniej woli, zwykle taka osoba udaje się do notariusza, ewentualnie sporządza testament własnoręczny. Nie każdy wie jednak, że to nie wszystkie rodzaje testamentów w Polsce. Jest ich znacznie więcej, choć pozostałe rozwiązania nie są tak popularne.
Testamenty zwykłe i szczególne
Rodzaje testamentów w Polsce można podzielić na dwie kategorie – zwykłe i szczególne. W tej pierwszej znajdzie się testament holograficzny, notarialny i allograficzny. W drugiej – ustny, podróżny i wojskowy.
Jak sama nazwa wskazuje, testamenty szczególne przewidziane są jedynie dla pewnych wyjątkowych okoliczności wskazanych w przepisach prawa spadkowego. Tracą też moc z upływem 6 miesięcy od momentu ustania okoliczności uniemożliwiających sporządzenie testamentu w formie zwykłej, o ile spadkodawca nie zmarł przed upływem tego terminu. Inaczej sytuacja wygląda z testamentami zwykłymi – je może sporządzić każdy, kto posiada pełną zdolność do czynności prawnych.
Testament holograficzny
Testament holograficzny należy sporządzić własnoręcznie. Co ważne, wymóg własnoręczności odnosi się do całości takiego pisma – nie do samego podpisu. Nie jest natomiast istotny materiał, który zostanie wykorzystany do spisania testamentu. Można więc sporządzić go zarówno na papierze biurowym, kartce wyrwanej z zeszytu, serwetce czy nawet na ścianie (ten ostatni to już przypadek ekstremalny, jednak w świetle przepisów taki testament też może być ważny).
Dla ważności testamentu istotne są natomiast inne kwestie – wspomniane odręczne pismo, umieszczenie podpisu oraz daty. Brak daty nie zawsze doprowadzi wprawdzie do sytuacji, kiedy testament jest nieważny. Pozwala jednak ona określić, czy w chwili spisywania ostatniej woli spadkodawca posiadał zdolność testowania, a w przypadku gdy sporządził za życia kilka testamentów – ułatwia dokonanie oceny, który z nich jest testamentem najnowszym.
Testament notarialny
Testament własnoręczny i notarialny z punktu widzenia prawa mają takie samo znaczenie. Wiele osób decyduje się jednak spisać ostatnią wolę w obecności notariusza i to z kilku względów. Przede wszystkim dzięki takiej formie można uniknąć błędów prowadzących do nieważności. Taki testament trudniej będzie też podważyć. Co więcej – ma on charakter dokumentu urzędowego, co gwarantuje, że jego treść jest zgodna z faktyczną wolą testatora. Nie trzeba się też obawiać, że zostanie zmieniony, zniszczony czy sfałszowany – będzie znajdował się u notariusza. Ponadto tylko w testamencie notarialnym może znaleźć się zapis windykacyjny, który ma duże znaczenie w sytuacji, gdy spadkodawca chce przekazać konkretne składniki majątku konkretnym osobom.
Testament allograficzny
Ostatni rodzaj testamentu zwykłego to testament allograficzny. Teoretycznie z takie rozwiązania może skorzystać każda osoba mająca zdolność testowania, która nie jest głucha lub niema. Ze względów praktycznych testament allograficzny nie znajduje jednak praktycznie zastosowania. Musi bowiem zostać sporządzony w obecności określonego urzędnika i dwóch świadków. Po pierwsze więc, trzeba znaleźć osoby, które będą świadkami sporządzenia testamentu. Co więcej przepisy ograniczają urzędników, przy których można sporządzić testament do takich osób jak wójt, burmistrz, prezydent miast, starosta, marszałek województwa, sekretarz powiatu albo gminy lub kierownik urzędu stanu cywilnego.
Przy sporządzaniu testamentu alograficznego ustne oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole, a następnie odczytuje go testatorowi w obecności świadków. Następnie protokół ten podpisują osoby obecne przy sporządzaniu testamentu – spadkodawca, urzędnik oraz świadkowie.
Testament ustny
Szczególne rodzaje testamentów w Polsce przewidziane są dla konkretnych okoliczności. W przypadku testamentu ustnego z takiej formy można skorzystać tylko w dwóch sytuacji wymienionych w przepisach:
- W razie istnienia obawy rychłej śmierci
- Jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione.
Może się więc zdarzyć, że już na łożu śmierci dana osoba zdecyduje się sporządzić testament właśnie w formie ustnej. Musi to jednak zrobić w obecności co najmniej trzech świadków. Następnie ostatnią wolę trzeba jeszcze potwierdzić. Można to zrobić na dwa sposoby:
- jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenia spadkodawcy w ciągu upływu roku od jego złożenia. Poda miejsce i datę oświadczenia oraz miejsce i datę sporządzenia pisma. Następnie pismo to podpisze spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie
- gdy treść testamentu nie została potwierdzona w sposób wskazany w punkcie wyżej, świadkowie mogą potwierdzić ją w ciągu 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku, składając zgodne zeznania przed sądem.
Testament podróżny
Testament podróżny, jak sama nazwa wskazuje, może zostać sporządzony jedynie w podróży. Dokładniej – na polskim statku morskim lub powietrznym. Cała procedura sporządzania testamentu wygląda podobnie co w przypadku testamentu allograficznego. Spadkodawca składa oświadczenie przed dowódcą statku lub jego zastępcą w obecności dwóch świadków. Następnie dowódca (zastępca) spisuje takie oświadczenie, oznacza je datą i odczytuje spadkodawcy. Pismo jest potem podpisywane przez spadkodawcę, dowódcę i świadków.
Testament wojskowy
Ostatni rodzaj testamentu szczególnego to testament wojskowy sporządzany na zasadach określonych w rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej w sprawie testamentów wojskowych. Z tej formy testamentu mogą skorzystać przede wszystkim żołnierze Sił Zbrojnych pełniący czynną służbę wojskową, pracownicy cywilni zatrudnieni w Siłach Zbrojnych czy osoby cywilne towarzyszące Siłom Zbrojnym.
