Umowy cywilnoprawne w założeniu miały obejmować tych, którzy wykonują zlecenia albo tworzą dzieła. Często są jednak zamiennikiem stosunku pracy oraz możliwością do dorabiania. Czy w takim razie może się w nich znaleźć klauzula o zakazie konkurencji? Dowiedz się, czy takie rozwiązanie jest legalne.
Kto może podpisać umowę cywilnoprawną i które przepisy je regulują?
Umowa cywilnoprawna to zobowiązanie zawarte na gruncie prawa cywilnego przed dwa podmioty. Stroną takiego kontraktu może być osoba fizyczna, osoba prawna, a także jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej. Polski system wyróżnia dwie umowy cywilnoprawne: umowę zlecenie oraz umowę o dzieło. Obie formy regulują przepisy Kodeksu cywilnego. Na gruncie polskiego prawa nielegalne jest stosowanie ich wymiennie z umową o pracę. Właśnie na tej podstawie pojawia się problem z zakazem konkurencji w umowach cywilnoprawnych. Czy takie rozwiązanie jest w ogóle legalne?
Czym jest klauzula o zakazie konkurencji?
Klauzula o zakazie konkurencji w umowie zobowiązuje pracownika do powstrzymania się od podejmowania jakichkolwiek działań wbrew interesom drugiej strony. W przypadku umów cywilnoprawnych chronione będą interesy zleceniodawcy (w przypadku umowy zlecenia) lub zamawiającego (w przypadku umowy o dzieło). Najczęściej dotyczy ona ograniczenia możliwości pracy lub współpracy z podmiotami konkurencyjnymi. Dodatkowo możliwe jest jej rozszerzenie o określony czas po zakończeniu trwania umowy. Taki zapis można zastosować jeśli pracownik ma dostęp do informacji szczególnie ważnych dla przedsiębiorstwa.
Zakaz konkurencji ma także swoje odzwierciedlenie w przepisach prawa pracy, a dokładniej w rozdziale IIa Kodeksu pracy, który zawiera cztery artykuły. Literalne brzmienie klauzuli o zakazie konkurencji to:
W zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność
Należy pamiętać, że zakazu konkurencji nie można rozszerzać na wszelkie prace. Zostało to również wprowadzone w kwietniowej nowelizacji prawa pracy ze względu na dostosowanie przepisów do unijnych dyrektyw. Od tego momentu pracodawca nie może zakazywać pracownikowi podejmowania drugiej pracy, jeśli nie jest ona objęta zakazem konkurencji.
Czy umieszczanie zakazu konkurencji w umowach cywilnoprawnych jest legalne?
Problem z legalnością umieszczania zakazu konkurencji w umowach cywilnoprawnych wynika przede wszystkim z usankcjonowania jej w przepisach prawa pracy. Z tego względu wiele osób nie uważało, że stosowanie ich w umowach zlecenia czy o dzieło jest legalne. Już w 2003 roku Sąd Najwyższy wydał orzeczenie w podobnej sprawie. Sędziowie przyjęli, że nie ma możliwości określenia nielegalności klauzuli o zakazie konkurencji w umowie cywilnoprawnej na podstawie przepisów prawa pracy. To znaczy, że taka klauzula nie sprzeciwia się ustawom, zasadom współżycia społecznego czy też naturze stosunku zlecenia. Jeśli obie strony chcą zawrzeć taki zapis — mają do tego prawo.
