Urlop macierzyński i rodzicielski w wielu aspektach są do siebie bardzo podobne. Powoduje to niekiedy brak ich rozróżnienia. Nawet niektórzy pracownicy wykorzystujący te uprawnienia są przekonani, że przez cały rok znajdują się na urlopie macierzyńskim. Trudno się im dziwić. W sytuacji skorzystania z rozwiązania dotyczącego zapłaty zasiłku w równej wysokości przez cały okres obu urlopów różnicy właściwie nie ma. Stan ten zmienia się po upływie roku od dnia narodzin dziecka, gdy przychodzi czas na decyzję co do przejścia na urlop wychowawczy.

Celem urlopu wychowawczego jest stworzenie pracownikowi korzystnych warunków do sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem w sytuacji trudności z połączeniem obowiązków opiekuńczych z obowiązkami zawodowymi. Skorzystanie z urlopu powoduje czasowe zawieszenie obowiązku świadczenia pracy po stronie pracownika. Z kolei pracodawca nie ma obowiązku wypłaty wynagrodzenia. Nieodpłatność jest zatem główną różnicą pomiędzy urlopem macierzyńskim, czy rodzicielskim a urlopem wychowawczym, ale nie jedyną.

W odróżnieniu bowiem od dwóch pierwszych wskazanych urlopów, które przysługują każdemu zatrudnionemu pracownikowi, przesłanką nabycia prawa do urlopu wychowawczego jest zatrudnienie przez okres co najmniej 6 miesięcy. Chodzi jednak o ogólny pracowniczy staż pracy. Do niego wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia, bez względu na występujące między nimi przerwy. Łączny czas urlopu wynosi z kolei aż 36 miesięcy. Urlop można wykorzystać do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.

Skorzystanie przez pracownika z urlopu wychowawczego i to w tak dużym wymiarze jak 3 lata jest dla pracodawcy niezwykle ważną informacją. Stąd też warto poinformować swoich przełożonych o chęci skorzystania z tego uprawnienia odpowiednio wcześniej. Zgodnie z przepisami wniosek należy złożyć co najmniej na 21 dni przed rozpoczęciem urlopu wychowawczego w formie papierowej lub elektronicznej. Pracodawca w takim przypadku jest zobligowany do uwzględnienia wniosku.

Co jednak w sytuacji, gdy pracownik wskaże we wniosku termin krótszy? W takim przypadku udzielenie urlopu wychowawczego zgodnie z wnioskiem zależy od dobrej woli przełożonych. Zgodnie bowiem z przepisami jeśli pracownik nie zachował terminu pracodawca udziela urlopu wychowawczego nie później niż z dniem upływu 21 dni od dnia złożenia wniosku.

Sam wniosek powinien zawierać następujące elementy:

Obligatoryjnym załącznikiem do wniosku jest też oświadczenie pracownika o tym, jakie plany w zakresie wykorzystania urlopu wychowawczego ma drugi rodzic. Zgodnie z przepisami możliwe jest bowiem wykorzystywanie tego uprawnienia przez oboje rodziców w tym samym czasie. W takiej sytuacji ich łączny wymiar nie może jednak przekroczyć 36 miesięcy. W oświadczeniu należy zatem wskazać, czy drugi rodzic zamierza korzystać z urlopu wychowawczego, a jeśli tak to kiedy i w jakiej części.

Warto też pamiętać, że maksymalny wymiar urlopu wychowawczego pracownika wynosi 35 miesięcy. Jeden miesiąc może być wykorzystany tylko przez drugiego opiekuna, czy rodzica. Wyjątkiem są sytuacje, gdy drugi z rodziców nie żyje bądź został pozbawiony władzy rodzicielskiej, co jednak trzeba odpowiednio udokumentować.