Dzisiaj dzieci mogą być obciążane kosztami pobytu swoich bliskich w DPS-ach na równi z osobami dorosłymi. Takie rozwiązanie nie bierze pod uwagę ani ich wieku, ani ograniczonych możliwości finansowych.

Zgodnie z obowiązującą ustawą o pomocy społecznej opłata za pobyt w DPS w pierwszej kolejności obciąża samą osobę przebywającą w ośrodku. Jeśli jest ona niepełnoletnia, obowiązek pokrycia kosztów spoczywa na jej przedstawicielach ustawowych. W przypadku niewystarczających środków obowiązek przechodzi na małżonka, dzieci, wnuki, a na końcu – na gminę.

Problem polega na tym, że w gronie osób zobowiązanych mogą znaleźć się również osoby małoletnie, które są traktowane jak dorośli członkowie rodziny. Takie podejście nie odpowiada rzeczywistym możliwościom dzieci.

Wysokość opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej może być ustalana w drodze umowy zawartej między gminą a członkiem rodziny zobowiązanym do ponoszenia kosztów. W umowie uwzględnia się sytuację finansową danej osoby. W razie odmowy jej podpisania wysokość opłaty może zostać ustalona decyzją administracyjną. Jeżeli zobowiązany zgodzi się na wywiad środowiskowy, organ administracyjny może uwzględnić trudną sytuację finansową i obniżyć wysokość opłaty.

Jeżeli nie dojdzie ani do zawarcia umowy, ani do wywiadu, opłata zostanie nałożona w pełnej wysokości i rozdzielona proporcjonalnie pomiędzy wszystkich zobowiązanych – również małoletnich. W ten sposób przepisy pozwalają faktycznie obciążyć dzieci kosztami, które z zasady powinni pokrywać dorośli.

Rzeczniczka zwraca uwagę na nieścisłości w relacji między przepisami ustawy o pomocy społecznej a zasadami prawa rodzinnego. W przypadku obowiązku alimentacyjnego najpierw spoczywa on na osobach najbliższych, a dopiero potem na dalszych krewnych – i tylko w sytuacjach wyjątkowych. Tymczasem w kontekście DPS-ów dzieci mogą zostać obciążone opłatami równolegle z dorosłymi albo wcześniej. I chociaż prawo przewiduje możliwość zwolnienia małoletniego z opłat, to taka decyzja ma wyłącznie charakter uznaniowy, a więc jest niepewna.

Rzeczniczka zaapelowała więc o zmianę przepisów, które jednoznacznie wyłączyłyby osoby małoletnie z kręgu osób zobowiązanych do ponoszenia opłat za pobyt członków rodziny w DPS. Zdaniem RPD konieczne jest również wprowadzenie jasnej hierarchii obowiązku pokrycia kosztów za pobyt w domu pomocy społecznej, zgodnej z prawem rodzinnym.