Tam gdzie w grę wchodzą zarówno pieniądze, jak i więzy rodzinne, pojawiają się też duże emocje. W sytuacji, gdy spadkodawca zdecyduje się napisać testament i rozporządzić majątkiem inaczej niż według ustawowych zasad, powodów do sporów może być jeszcze więcej. Do tego pojawiają się jeszcze liczne formalności i kwestie długów spadkowych. I tu właśnie pomocny może okazać się wykonawca testamentu, czyli osoba odpowiedzialna za realizację wszystkich tych obowiązków.
Po co powoływać wykonawcę testamentu?
Istnieje co najmniej kilka argumentów przemawiających za tym, dlaczego warto spisać testament. Jednym z nich niewątpliwie jest możliwość rozdysponowania majątkiem ściśle według swojej woli. Testator może ustanowić spadkobiercą także osobę spoza najbliższego kręgu rodziny, a także wykorzystać inne rozporządzenia w testamencie – na przykład ustanowić zapis zwykły czy zapis windykacyjny, dzięki któremu konkretny składnik majątku przypadnie danej osobie.
Kiedy jednak zmarły pozostawia po sobie testament, w rodzinie mogą pojawić się liczne spory. Niektórzy spadkobiercy mogą być niezadowoleni, że otrzymali kosztem innych osób mniej niż przysługiwałoby im z ustawy. Do tego dochodzą jeszcze konflikty związane z samym zarządem spadkiem, długami spadkowymi czy nawet kwestiami samego pochówku zmarłego. I właśnie tutaj pomocny może okazać się wykonawca testamentu.
Czym zajmuje się wykonawca testamentu?
Ogólnie rzecz biorąc można powiedzieć, że wykonawca testamentu zajmuje się wszystkimi sprawami po śmierci testatora. Odpowiada za kwestie formalne związane ze zgonem spadkodawcy i poszczególnymi przedmiotami wchodzącymi w skład spadku. Czuwa także nad realizacją wszystkich postanowień zawartych w testamencie tak, by były jak najbardziej zgodne z wolą zmarłego.
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego w razie braku odmiennych postanowień do obowiązków wykonawcy testamentu należy:
- zarządzanie majątkiem spadkowym,
- spłacenie długów spadkowych,
- wykonanie zapisów zwykłych i poleceń,
- wydanie spadkobiercom majątku zgodnie z wolą spadkodawcy niezwłocznie po tym, jak przeprowadzony zostanie dział spadku.
Zgodnie z zasadą ochrony woli zmarłego uznaje się także, że możliwe jest powierzenie wykonawcy testamentu innych obowiązków. Przykładowo, można zobowiązać go do dołożenia wszelkich starań, by dokonano pochówku w miejscu i w sposób wskazany w testamencie.
Kto może być wykonawcą testamentu?
Wykonawcą testamentu może być każda osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Nie musi być więc ani spadkobiercą, ani nawet krewnym zmarłego. Równie dobrze spadkodawca może ustanowić nim znajomego czy zaufanego prawnika. Przepisy dopuszczają także ustanowienie kilku wykonawców testamentu, którzy wspólnie będą zarządzać spadkiem. Tak samo możliwe jest wskazanie zastępczego wykonawcy testamentu. Wówczas, w razie gdy pierwszy wykonawca nie będzie mógł lub nie będzie chciał pełnić swojej funkcji, zastąpi go druga wskazana osoba. Co jednak ważne, wykonawca testamentu zawsze musi zostać wyraźnie powołany w testamencie i to w taki sposób, by nie było wątpliwości, kogo spadkodawca miał na myśli.
Wskazany przez testatora wykonawca testamentu nie ma jednak obowiązku pełnienia swojej funkcji. Może odmówić, składając odpowiednie oświadczenie przed sądem lub notariuszem. Jeśli natomiast zdecyduje się wypełniać ciążące na nim obowiązku, otrzyma wynagrodzenie zgodnie z przepisami o umowie zlecenia za wynagrodzeniem. Podobnie jak koszty zarządu majątkiem spadkowym, takie wynagrodzenie będzie stanowić dług spadkowy. Oznacza to, że zostanie pokryte z majątku spadkowego.
