Wiadomość o tym, że młody człowiek zdecydował się odwiedzić notariusza i przygotować testament, wciąż jeszcze budzi zdziwienie. Natomiast zasugerowanie bliskiemu, że może warto sporządzić taki dokument, częściej odbierane jest nie jako wyraz troski, ale jako czyhanie na majątek. Tymczasem wiele osób - i to wcale nie w podeszłym wieku - myśli o zabezpieczeniu przyszłości najbliższych, na przykład decydując się na takie rozwiązania jak ubezpieczenie na życie czy dyspozycja na wypadek śmierci. Testament to natomiast kolejna z takich możliwości. Przyszły spadkodawca w ten sposób upewnia się, że cały zgromadzony majątek po jego śmierci otrzymają osoby mu najbliższe. I to najbliższe w rzeczywistości, a niekoniecznie te, na które wskazuje ustawa.
Możliwość dysponowania majątkiem zgodnie z własną wolą
Przepisy regulujące dziedziczenie ustawowe skonstruowane są w ten sposób, by w pierwszej kolejności majątek przypadł najbliższej rodzinie. Dopiero gdy takich osób nie ma, spadek mogą otrzymać dalsi krewni. Tyle w teorii, bo nieraz zdarza się, że spadkodawca od lat nie utrzymywał kontaktu z dziećmi, a właśnie one otrzymują spadek. Albo że z kuzynem spotykał się regularnie, podczas gdy z bratem był od wielu lat pokłócony, ale jednak to temu drugiemu przypadnie cały majątek.
Najkrótsza odpowiedź na pytanie dlaczego warto spisać testament brzmi - bo w ten sposób można rozdysponować majątek wedle uznania. Oczywiście co do zasady, bo istnieje jeszcze instytucja zachowku, mająca chronić niektórych spadkobierców przed pominięciem w testamencie lub zapisaniem im majątku o mniejszej wartości niż przewidziana w przepisach. Z drugiej strony takie osoby można wydziedziczyć - również w testamencie - jeśli zachodzą ku temu przesłanki.
Sprawdź polecane oferty
RRSO 21,36%
Co równie ważne, testament daje możliwość powierzenia konkretnych składników majątku konkretnym osobom. Przy dziedziczeniu ustawowym takiej możliwości nie ma. Każdy ze spadkobierców staje się wówczas współwłaścicielem wszystkich składników majątku i stan ten trwa do momentu działu spadku. Sporządzając testament, spadkodawca może natomiast zawrzeć w nim zapis zwykły lub zapis windykacyjny i na przykład ustalić, że chce przekazać dom dziecku, a samochód bratu.
Dlaczego warto spisać testament, gdy ma się małoletnie dzieci?
Testament może być dobrym rozwiązaniem w przypadku małżeństw z małoletnimi dziećmi. Zgodnie z przepisami w razie śmierci jednego z rodziców, dziedziczyć będzie w pierwszej kolejności jego małżonek i dzieci. I tutaj właśnie mogą pojawić się problemy. Jeśli na przykład wdowa będzie chciała sprzedać mieszkanie, potrzebuje jeszcze zgody sądu – współwłaścicielami będą bowiem także dzieci, a te do osiągnięcia pełnoletności nie mogą samodzielnie rozporządzać swoim majątkiem. Nie zawsze natomiast sąd rodzinny wyrazi zgodę na taką sprzedaż.
Dobrym rozwiązaniem może być więc spisanie testamentów wzajemnych przez obu małżonków – takich, w których mąż ustanawia wyłącznym spadkobiercą nieruchomości żonę, a żona – męża. W ten sposób w razie śmierci któregoś z małżonków drugi będzie mógł samodzielnie zarządzać nieruchomością.
Rozwiązanie dla osób żyjących w nieformalnych związkach
Dziedziczenie ustawowe w ogóle nie przewiduje dopuszczenia do spadku osoby spoza kręgów rodzinnych. Jeśli więc zmarły przez lata żył w związku nieformalnym, osoba w praktyce mu najbliższa nie otrzyma nic. Jeszcze bardziej sprawa komplikuje się na przykład, gdy taka para żyła w mieszkaniu będącym wyłączną własnością zmarłego. Po jego śmierci takie mieszkanie przypadnie wówczas spadkobiercom ustawowym, a partner spadkodawcy będzie musiał się z niego wyprowadzić. Właśnie dlatego w takiej sytuacji warto spisać testament, w którym majątek można przekazać także osobom spoza kręgu rodziny - w tym właśnie partnerowi.
Gdy osoba samotna nie spisze testamentu, spadek otrzyma gmina lub Skarb Państwa
A skoro już mowa o przekazywaniu majątku osobom spoza rodziny, to nie można zapomnieć także o osobach, które nie posiadają rodziny ani krewnych. Jeśli nie spiszą testamentu, majątek po ich śmierci zgodnie z dziedziczeniem ustawowym przypadnie gminie lub Skarbowi Państwa. Osoba niemająca krewnych może jednak przy pomocy testamentu przekazać spadek przyjaciołom, sąsiadowi czy nawet wybranej fundacji.
W testamencie można przekazać majątek wnukom
Wielu dziadków najchętniej przekazałoby swoje mieszkanie czy pieniądze zgromadzone na rachunku bankowym nie dzieciom, a wnukom. Teoretycznie jest to możliwe także przy dziedziczeniu ustawowym. Dzieci zmarłego mogą bowiem odrzucić spadek, a wtedy do dziedziczenia zostaną dopuszczone ich dzieci (wnuki zmarłego). Złożone przez dzieci obietnice, że spadku się zrzekną, a pieniądze na pewno trafią do wnuków, nie dają jednak stu procentowej pewności. Gwarancję taką zapewnia natomiast testament (choć w takiej sytuacji dzieciom zmarłego może przysługiwać roszczenie o zachowek). Ewentualnie pozostaje jeszcze druga opcja – umowa dożywocia. Znajdzie ona jednak zastosowanie tylko, gdy chodzi o przekazanie wnukom nieruchomości, ale już nie innych składników majątku, a poza tym będzie rodzić po stornie wnuków konkretne obowiązki względem dziadków.
